Monitoring wizyjny po RODO
Niezwykle często słyszane ostatnio słowo „RODO” robi zawrotną karierę w prasie, telewizji, internecie. W przypadku podmiotów profesjonalnie przetwarzających dane osobowe: pracodawców, przedsiębiorców, podmiotów prawa publicznego, instytucji i urzędów pojawia się niepokój: czy zdołają w sposób odpowiedni dostosować wszystkie procesy przetwarzania danych, by stać się „rodozgodnym”?
RODO to Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 roku w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (RODO, ogólne rozporządzenie o ochronie danych). Jest to akt prawny przyjęty przez Unię Europejską, który kompleksowo reguluje zasady ochrony danych osobowych i zastępuje dyrektywę 95/46/WE, a także obowiązującą dotychczas w polskim porządku prawnym ustawę z dnia 29 sierpnia 1997 roku o ochronie danych osobowych. Podkreślenia wymaga, że przepisy RODO stosuje się w Polsce od dnia 25 maja 2018 roku bezpośrednio, bez potrzeby implementowania ich do krajowego prawodawstwa za pośrednictwem aktu prawnego polskiego ustawodawcy.
Monitoring wizyjny, określany również mianem telewizji przemysłowej, wideo nadzoru, CCTV, czy telewizyjnych systemów dozorowych, wrósł na stałe w panoramę polskich miast, obiektów handlowych, użyteczności publicznej, szkół i osiedli. W rezultacie wejścia RODO w życie podmioty publiczne i prywatne stanęły przed koniecznością rozważenia zgodności z prawem rozwiązań m.in. w zakresie stosowanego przez nie dotychczas monitoringu wizyjnego, zwłaszcza wobec braku w Polsce ustawy, która całościowo regulowałaby zagadnienia związane z tą formą przetwarzania danych osobowych. Wprawdzie obowiązujące przepisy dopuszczają możliwość rejestracji obrazu i dźwięku przez służby realizujące zadania z zakresu bezpieczeństwa i porządku publicznego, takie jak m.in. Policja czy Straż Graniczna, jednak, co oczywiste, te szczególne regulacje nie wyczerpują wszystkich obszarów, w których przetwarzanie danych osobowych w tym zakresie było i jest realizowane. Nie budzi wątpliwości, że zastosowanie systemów do rejestracji dźwięku i obrazu stanowi przykład przetwarzania danych osobowych takich jak choćby wizerunek czy głos osoby.
NOWE REGULACJE PRAWNE Monitoring wizyjny w miejscach publicznych umożliwia gromadzenie danych osobowych, co – w myśl art. 4 pkt. 2 RODO, stanowi operację przetwarzania danych osobowych podlegającą ochronie prawnej. Ustawodawca europejski już w preambule RODO wskazuje, że aby przetwarzanie danych było zgodne z prawem, powinno się odbywać na podstawie zgody osoby, której dane dotyczą, lub na innej uzasadnionej podstawie przewidzianej prawem: albo w niniejszym rozporządzeniu, albo w innym akcie prawnym Unii lub w prawie państwa członkowskiego (…) – motyw 40 preambuły. W motywie 45 preambuły RODO określono wprost, że Jeżeli przetwarzanie (…) jest niezbędne do wykonania zadania realizowanego w interesie publicznym lub w ramach sprawowania władzy publicznej, podstawę przetwarzania powinno stanowić prawo Unii lub prawo państwa członkowskiego. (…) Prawo Unii lub prawo państwa członkowskiego powinno także określać cel przetwarzania (…).
Jak wynika z art. 6 lit. f RODO, legalność przetwarzania danych dokonywanego przez organy publiczne w ramach realizacji ich zadań nie może być uzasadniona li tylko prawnie uzasadnionym interesem administratora (danego organu publicznego). W tej sytuacji, dla spełnienia przesłanki zgodności z prawem przetwarzania danych wymagana jest podstawa prawna wskazana przez ustawodawcę, upoważnienie ustawowe. Mimo niepewności w zakresie dostosowania polskich przepisów do RODO wyrażanej przed wejściem w życie RODO przez różne podmioty, w tym Rzecznika Praw Obywatelskich, wydaje się, że ustawodawca zdążył na czas z przełożeniem skomplikowanej materii RODO w odniesieniu do obowiązków organów publicznych, na grunt polskiego prawa.
Ustawa z dnia 10 maja 2018 roku o ochronie danych osobowych, która weszła w życie z dniem 25 maja 2018 roku, wskazuje w rozdziale 12. zmiany dokonane w około 50 aktach prawnych, z czego, z punktu widzenia zagadnień związanych z monitoringiem wizyjnym, wspomnieć należy: ustawę z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym (art. 9a i 50), ustawę z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorządzie województwa (art. 60 a), ustawę z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorządzie powiatowym (art. 4b i 50), ustawę z dnia 14 grudnia 2016 roku – Prawo oświatowe (art. 108 a), ustawę z dnia 16 grudnia 2016 roku o zasadach zarządzania mieniem państwowym (art. 5a), a także ustawę z dnia 26 czerwca 1974 roku – Kodeks Pracy, który po art. 221 zyskały art. 222 oraz 223 .
NOWE OBOWIĄZKI W MIEJSCU PRACY I SZKOLE
W kontekście zmian przepisów wskazać warto: z jednej strony nałożono obowiązek informacyjny administratora (pracodawcy, dyrektora szkoły/placówki) w postaci oznaczenia w sposób widoczny i czytelny obiektów objętych monitoringiem informacją o monitoringu, w szczególności za pomocą odpowiednich znaków, a także obowiązek nałożony na pracodawcę i dyrektora szkoły/placówki poinformowania uczniów, pracowników szkoły/placówki o wprowadzeniu monitoringu w sposób zwyczajowo przyjęty w danej organizacji, nie później niż w terminie 2 tygodni (14 dni) przed uruchomieniem monitoringu. Na koniec wzmianki wymaga niewątpliwie bardzo szeroko ujęty obowiązek ochrony zgromadzonych danych przed ich nieuprawnionym wykorzystaniem. Nagrania obrazu pracodawca przetwarza wyłącznie dla celów, dla których zostały zebrane, i przechowuje, co do zasady, przez okres 3 miesięcy od dnia nagrania.
Po upływie okresów wskazanych w par. 3 i 4 art. 222 Kodeksu pracy dane osobowe podlegają zniszczeniu, o ile przepisy odrębne nie stanowią inaczej.
Podsumowując powyższe uwagi należy podkreślić, że prawna regulacja zagadnień związanych z monitoringiem wizyjnym stanowi niewątpliwie poważne wyzwanie dla ustawodawcy z uwagi na złożoność materii prawnej, a zarazem powszechność stosowanych rozwiązań. W naszym kraju, na wzór innych państw europejskich, w 2013 roku podjęto wysiłek zmierzający do stworzenia kompleksowego rozwiązania tej kwestii w postaci ustawy o monitoringu wizyjnym. Projektowana ustawa nie doszła jednak do skutku. Czas pokaże, czy ustawodawca powróci do prac legislacyjnych w celu uregulowania zagadnień związanych z monitoringiem wizyjnym w jednym, kompletnym akcie prawnym.
Autor: Magdalena Janiak, Adwokat w Kancelarii Prawnej „Chudzik i Wspólnicy Radcowie Prawni” sp.p. www.chudzik.pl.