Zatrudnianie osób z niepełnosprawnościami - okiem pracodawcy
Jakie korzyści daje firmom, działającym w Polsce, zatrudnianie osób niepełnosprawnych?
Dr Iwona Więckiewicz-Szabłowska, radca prawny, CHUDZIK i WSPÓLNICY Radcowie Prawni spółka partnerska: Rozumiem, że w pytaniu nie chodzi o ogólne korzyści wynikające z zatrudnienia wykwalifikowanego pracownika, jakim może być także pracownik niepełnosprawny, ani o korzyści społeczne, jakie niesie aktywizacja zawodowa tej części społeczeństwa. Chodzi tylko ekonomiczne skutki takiego zatrudnienia dla pracodawcy.
Z jednej strony może ono skutkować przyznaniem pracodawcy ulgi w obowiązku uiszczania wpłat na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON). Każdy pracodawca zatrudniający minimum 25 pracowników w przeliczeniu na pełny etat ma bowiem obowiązek dokonywania takich miesięcznych wpłat. Z obowiązku tego zwalania zatrudnienie przez pracodawcę osób niepełnosprawnych, o ile wskaźnik ich zatrudnienia wyniesie co najmniej 6%. Jeśli pracodawca zdecyduje się na zatrudnienie osób niepełnosprawnych ze schorzeniami szczególnie utrudniającymi wykonywane pracy, wskaźnik ten może zostać obniżony
Dodatkowo pracodawca może otrzymać ze środków PFRON zwrot kosztów adaptacji pomieszczeń zakładu pracy do potrzeb osób niepełnosprawnych, adaptacji lub nabycia urządzeń ułatwiających im wykonywanie pracy lub funkcjonowanie w zakładzie pracy, zakupu i autoryzacji oprogramowania na użytek tych pracowników oraz urządzeń technologii wspomagających lub przystosowanych do potrzeb wynikających z ich niepełnosprawności. Maksymalna wysokość zwrotu to aż dwudziestokonność przeciętnego wynagrodzenia za każde przystosowane stanowisko pracy osoby niepełnosprawnej. Konieczne jest jednak utrzymanie zatrudnienia osoby niepełnosprawnej przez okres co najmniej 3 lat.
Można się nadto ubiegać się o miesięczne dofinansowanie do wynagrodzenia pracownika niepełnosprawnego. Wysokość kwoty dofinasowania (1950 zł, 1200 zł lub 450 zł) zależy od stopnia niepełnosprawności zatrudnianego pracownika. Kwota dofinansowania ulega podwyższeniu (o 1200, 900 zł lub 600 zł) w przypadku zatrudnienia osób niepełnosprawnych, wobec których orzeczono chorobę psychiczną, upośledzenie umysłowe, całościowe zaburzenia rozwojowe, epilepsję oraz osób niewidomych. Dla przedsiębiorców maksymalna wartość dofinansowania nie może jednak przekroczyć 75 % faktycznie poniesionych miesięcznych kosztów płacy.
Pracodawca zatrudniający pracownika niepełnosprawnego może otrzymać także zwrot miesięcznych kosztów zatrudnienia pracownika, który pomaga mu w pracy.
Jakie obowiązki ma pracodawca wobec niepełnosprawnego pracownika?
Przede wszystkim takiemu pracowników należy zapewnić niezbędne usprawnienia. Mogą one polegać na zmianach lub dostosowywaniu stanowiska pracy do szczególnych, zgłoszonych pracodawcy potrzeb wynikających z niepełnosprawności tego pracownika.
Dodatkowo czas pracy osoby niepełnosprawnej nie może przekraczać 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo. W przypadku osób zaliczonych do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, czas pracy jest skrócony i nie może przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo. Przepisy wprost zabraniają zatrudniania osób niepełnosprawnych w porze nocnej oraz w godzinach nadliczbowych. Nie dotyczy to jednak osób niepełnosprawnych zatrudnionych przy pilnowaniu ani pracowników, którzy na swój wniosek otrzymali zgodę w tym zakresie od lekarza medycyny pracy. Warto dodać, że stosowanie obniżonych norm czasu pracy dla pracowników zaliczanych do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności nie może skutkować obniżeniem wysokości ich wynagrodzenia.
Osoba niepełnosprawna ma także prawo do dodatkowej przerwy w pracy na gimnastykę usprawniającą lub wypoczynek. Czas przerwy wynosi 15 minut i jest wliczany do czasu pracy. Jest to przerwa niezależna od 15-minutowej przerwy przysługującej wszystkim pracownikom, których dobowy wymiar czasu pracy wynosi co najmniej 6 godzin.
Osobie zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności przysługuje także dodatkowy urlop wypoczynkowy w wymiarze 10 dni roboczych w roku kalendarzowym. Ma ona również prawo do zwolnienia od pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia w celu wykonania np. badań czy zabiegów leczniczych lub usprawniających, jeżeli czynności te nie mogą być wykonane poza godzinami pracy, a także w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym. Wynagrodzenie za czas tych zwolnień oblicza się jak ekwiwalent pieniężny za urlop wypoczynkowy, a ich maksymalny łączny wymiar to 21 dni roboczych w roku.
Do jakich instytucji publicznych może zwrócić się pracodawca, poszukujący więcej informacji?
Przede wszystkim warto się odwiedzić stronę internetową Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Pracodawca szukający pracowników z orzeczoną niepełnosprawnością może również zgłosić się do powiatowego urzędu pracy. Istnieje także wiele organizacji pozarządowych, które wspierają pracodawców zatrudniających osoby niepełnosprawne.
