Prawo

ABC członkostwa w zarządzie

ABC członkostwa w zarządzie

Zarząd w spółkach prawa handlowego i członkostwo w nim, często w opinii publicznej kojarzone są z prestiżem, zamożnością i dostatkiem. O czym się jednak powszechnie nie mówi to fakt, jak bardzo złożony i ważny dla funkcjonowania spółki jest to organ. Zarząd przez swoich członków prowadzi bieżące sprawy spółki, reprezentuje ją na zewnątrz i trzyma pieczę nad całościowym funkcjonowaniem przedsiębiorstwa. Jednocześnie na poszczególnych członkach zarządu spoczywa ogromna odpowiedzialność, ponieważ w pewnych okolicznościach, niezależnie od formy prawnej spółki, mogą być oni pociągnięci do odpowiedzialności osobistej za działania spółki jako takiej oraz swoje własne, podjęte w ramach sprawowanej funkcji

Podstawy prawne pełnienia funkcji członka zarządu

Na początku podkreślenia wymaga fakt, że aby zostać członkiem zarządu nie jest wymagane posiadanie statusu wspólnika spółki. Członkowie zarządu mogą być powołani spoza grona wspólników. Powołanie następuje co do zasady na podstawie uchwały wspólników, przy czym umowa spółki może przekazać te uprawnienia radzie nadzorczej spółki. Umowa spółki lub wspólnicy uchwałą, mogą również określić wymagania konieczne do spełnienia przez kandydata na stanowisko członka zarządu. Nie ulega wątpliwości, że członkowie zarządu powinni cieszyć się zaufaniem wspólników, których to sprawy de facto prowadzą i dbają o ich ogólny interes prowadzony w ramach spółki. Jednakże w dużych spółkach o szerokim składzie wspólników, może dojść do sytuacji, w której nie wszyscy wspólnicy będą znali poszczególnych kandydatów na członków zarządu. Dlatego też w określonych warunkach, zasadnym wydaje się być rozważenie wprowadzenia do spółki, sprecyzowanych i konkretnych wymogów, jakie powinna spełnić osoba aspirująca do powołania do zarządu.

Jak wspomniane zostało we wstępie, zarząd, a co za tym idzie jego członkowie, jest prawnie obowiązany do prowadzenia spraw spółki i jej reprezentacji Sposób reprezentacji uzależniony jest przede wszystkim od podjętych w tej materii ustaleń w umowie spółki. W przypadku zarządu wieloosobowego, Kodeks spółek handlowych wskazuje, że do składania oświadczeń w imieniu spółki jest wymagane współdziałanie dwóch członków zarządu lub członka zarządu łącznie z prokurentem, chyba że umowa spółki zawiera inne postanowienia. Członek zarządu w jednoosobowym organie, z przyczyn oczywistych, wykonuje samodzielnie pełnię uprawnień zarządu.

Wynagradzanie członków zarządu

Kwestia wynagradzania członków zarządu za wykonywanie obowiązków, wynikających z pełnionej funkcji, może zostać rozwiązana na kilka sposobów. Kodeks spółek handlowych wskazuje, że uchwała wspólników może ustalać zasady wynagradzania, przyznawania świadczeń dodatkowych, jak i wskazywać maksymalną wartość takich świadczeń. Kodeks porusza również kwestie wynagrodzenia członków zarządu zatrudnionych na podstawie umowy o pracę lub innej umowy, przekazując dyspozycję do jego ustalenia organowi albo osobie powołanej uchwałą zgromadzenia wspólników do zawarcia umowy z członkiem zarządu.

Wskazać należy, że również sama umowa spółki może stanowić, że sprawy wynagrodzeń zostaną przekazane do wyłącznej dyspozycji zgromadzenia wspólników lub rady nadzorczej. Niedopuszczalne jest jednak umożliwienie zarządowi jako takiemu decydowania o materii związanej z wynagradzaniem jego członków.

 Praktyka pokazuje, że najczęściej członkowie zarządu wynagradzani są w oparciu o jedną z poniższych form zatrudnienia:

  • uchwała wspólników,
  • umowa o pracę,
  • umowa zlecenia,
  • kontrakt menedżerski.

Spotyka się również sytuacje pełnienia funkcji w zarządzie bez wynagrodzenia; w takim jednak wypadku spółka powinna mieć na uwadze, że tego typu aktywność członka zarządu może zostać potraktowana jako nieodpłatne świadczenie na rzecz spółki, które podlega opodatkowaniu.

Wybór jednej z powyższych form zależy od wewnętrznej sytuacji i ustaleń spółki. Pamiętać należy jednak o tym, że zarówno umowa o pracę, jak i umowa zlecenia, podlegają obowiązkowi odprowadzenia przez spółkę składek społecznych i zdrowotnych, zgodnie z zasadami ogólnymi dla danego typu umowy. Kontrakt menedżerski traktowany jest przez ZUS jak umowa zlecenie, co powoduje, że również konieczna będzie zapłata wymaganych składek.

Polski Ład znacząco zmienił sytuację w polskim obrocie gospodarczym, w tym wypadku zmieniając również podejście do dotychczas najkorzystniejszej formy wynagradzania członków zarządu, tj. powołania na podstawie uchwały wspólników. Przed Polskim Ładem członkowie zarządu, pełniący funkcję na podstawie wskazanej powyżej formy, nie podlegali obowiązkowi zapłaty składek na ubezpieczenie społeczne lub zdrowotne. Po wprowadzeniu zmian członkowie zarządu obowiązani są do zapłaty składki zdrowotnej w wysokości 9% od kwoty wynagrodzenia.

Mając wybraną formę przyznania wynagrodzenia, należy pamiętać o konieczności sprecyzowania, w jaki sposób będzie ono wypłacane. Niewykluczone jest wprowadzenie, poza klasyczną formą comiesięcznego stałego wynagrodzenia, innych sposobów, takich jak: wynagrodzenie zmienne, ryczałtowe, premiowe, od zysku lub też zadaniowe. Możliwe jest również ujęcie poza świadczeniami pieniężnymi, również świadczeń niepieniężnych w postaci np. oddania do dyspozycji samochodu służbowego.

Instytucja powtarzających się świadczeń niepieniężnych na rzecz spółki

W ostatnim czasie rosnącym zainteresowaniem zaczął cieszyć się, dotychczas powszechnie niestosowany, przepis Kodeksu spółek handlowych, wprowadzający instytucję powtarzających się świadczeń niepieniężnych. Istota tej konstrukcji polega na wprowadzeniu do umowy spółki zapisu, zgodnie z którym konkretny wspólnik będzie zobowiązany, za wynagrodzeniem świadczyć na rzecz spółki konkretne, powtarzające się świadczenia niepieniężne. Powtarzające się świadczenia mogą polegać, w szczególności, na wykonywaniu sprecyzowanych usług (poza usługami zarządczymi) lub zapewnianiu stałych dostaw towarów na rzecz spółki.

Atrakcyjność tego typu wynagradzania wspólnika (którym może być również członek zarządu) stanowi to, że w świetle prawa, wynagrodzenie za rzeczone świadczenia należy się niezależnie od sytuacji finansowej spółki. Równie atrakcyjnym jest fakt, że takie wynagrodzenie, co do zasady, nie stanowi podstawy do naliczenia składek na ubezpieczenie społeczne oraz nie rodzi obowiązku zapłaty składek zdrowotnych. Nadal jednak koniecznym będzie zapłata podatku według skali, jako inne źródło przychodu.

Zasady odpowiedzialności członków zarządu

Istotą spółek kapitałowych jest to, że wspólnicy (akcjonariusze), korzystają z wyłączenia względem nich, odpowiedzialności za niezgodne z prawem działanie spółki lub takie, które stoi w sprzeczności z wewnętrznymi regulacjami spółki.

Z tego typu komfortu nie mogą w pełni korzystać członkowie zarządu, ponieważ w świetle obowiązującej regulacji istnieją sposoby pociągnięcia ich do osobistej odpowiedzialności za zobowiązania i działania spółki.

Polski porządek prawny ogólnie wyróżnia kilka typów odpowiedzialności, jaką obarczeni są członkowie zarządu spółek kapitałowych:

  • odpowiedzialność za zobowiązania cywilnoprawne spółki, odpowiedzialność za zobowiązania publicznoprawne spółki,
  • odpowiedzialność karna i karna skarbowa,
  • odpowiedzialność ponoszona względem spółki za wyrządzoną jej szkodę działaniem lub zaniechaniem sprzecznym z obowiązującym prawem, umową spółki lub wewnętrznymi regulacjami.

Z uwagi na złożoność powyżej zaprezentowanych kwestii, nie jest możliwe omówienie każdego rodzaju odpowiedzialności w ramach niniejszej publikacji.

Instrumenty prawne i finansowe zabezpieczające członków zarządu przed odpowiedzialnością

Powszechnie znanym i stosowanym za granicą, a w ostatnim czasie coraz popularniejszym w Polsce, jest ubezpieczanie się członków zarządu od odpowiedzialności ponoszonej względem lub w miejsce spółki. Warunki i zakres ubezpieczenia są każdorazowo indywidualnie ustalane i mogą różnić się od siebie zakresem jaki obejmują. Niemniej jednak, będąc członkiem zarządu warto rozważyć wyposażenie się w tego typu ubezpieczenie, aby uniknąć lub chociaż obniżyć potencjalne koszty, którymi członek zarządu może zostać obarczony w ramach pełnionej funkcji.

Autorzy:  Mateusz Chudzik, radca prawny i Piotr Stasiak, aplikant radcowski,

CHUDZIK i WSPÓLNICY Radcowie Prawni sp.p.

Artykuł pochodzi z magazynu:
FOCUS ON Business #8 January-February (1/2023)

FOCUS ON Business #8 January-February (1/2023) Zobacz numer