Branża hotelarsko-turystyczna i eventowa w obliczu pandemii – jakie regulacje warto znać

Rok 2020 zaskoczył wszystkich niespotykanymi dotychczas wydarzeniami związanymi z pandemią koronawirusa. Pomimo starań ekspertów i marzeń społeczeństwa o jak najszybszym powrocie do normalności, wirus nie daje za wygraną, a my musimy odnajdywać się w ciągłych zmianach w otoczeniu prawnym oraz wprowadzanych naprędce restrykcjach i zakazach.

Gros z nich dotyczy konieczności zmniejszania, przesuwania, a czasem wręcz anulowania różnego rodzaju wydarzeń, konferencji, imprez turystycznych lub lotów. Warto wiedzieć zatem, jak dziś wyglądają te regulacje i co możemy zrobić, aby lepiej przygotować się na taką okoliczność, a także jakie możliwości mają przedsiębiorcy, a z jakich narzędzi mogą skorzystać ich klienci.

TARCZA ANTYKRYZYSOWA

W odpowiedzi na kryzys związany z wybuchem pandemii ustawodawca wprowadził do polskiego porządku prawnego ustawę z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U.2020.374, zmienioną ustawą z dnia 31 marca 2020 r., Dz.U.2020.568), zwaną popularnie tarczą antykryzysową.

Już w tej ustawie zawarto przepisy istotne dla branży hotelarsko-turystycznej oraz eventowej. Najistotniejsza regulacja w tym zakresie dotyczy rozwiązania umowy zawartej z klientem, jeśli rozwiązanie to pozostaje w bezpośrednim związku z negatywnymi skutkami COVID-19 (art. 15 zp).

W takim przypadku przedsiębiorca jest zobowiązany zwrócić wpłacone mu przez klienta środki w terminie 180 dni od dnia skutecznego rozwiązania umowy. Przedsiębiorcy zyskali więc pół roku od momentu rozwiązania umowy na zwrot otrzymanych zaliczek, zadatków i wynagrodzeń.

Co więcej, obowiązek zwrócenia otrzymanych na poczet umowy pieniędzy odpada, jeśli klient wyrazi zgodę na otrzymanie w zamian vouchera na usługi. Termin realizacji takiego vouchera powinien wynosić minimum rok od dnia, w którym miało odbyć się opłacone przez klienta wydarzenie, zaś jego wartość nie może być niższa niż kwota wpłacona na poczet realizacji dotychczasowej umowy.

Omawiane regulacje mają zastosowanie do przedsiębiorców prowadzących działalność związaną z organizacją wystaw i kongresów (w tym z udostępnianiem pomieszczeń i powierzchni na imprezy targowe, szkolenia, konferencje lub egzaminy), działalność kulturalną, rozrywkową, rekreacyjną i sportową, przedsiębiorców organizujących wystawy tematyczne lub imprezy plenerowe, a także do podmiotów świadczących usługi hotelarskie. Zakresem tego przepisu objęci są także wszyscy klienci, którzy zawarli umowę z takim przedsiębiorcą, niezależnie od tego, czy przysługuje im status konsumenta, czy też zakupiona przez nich usługa pozostaje w związku z wykonywaną działalnością gospodarczą.

ODWOŁANE IMPREZY OKOLICZNOŚCIOWE

W praktyce, w związku z dużą liczbą odwo-łanych wesel i innych imprez okolicznościowych, pojawiły się wątpliwości, czy z wydłużonego okresu zwrotu otrzymanych środków pieniężnych, wprowadzonego przepisami tarczy antykryzysowej, mogą skorzystać też przedsiębiorcy prowadzący sale bankietowe i weselne.

W środowisku prawniczym nie ma pełnej zgody co do tego, czy taka działalność mieści się w katalogu zawartym w omówionym wyżej przepisie art. 15 zp tarczy antykryzysowej, czy też jest z tego kręgu wyłączona. Z jednej strony podnosi się argument, że można zakwalifikować ją do kategorii działalności rozrywkowej i rekreacyjnej. Przeciwnicy tej koncepcji odwołują się zaś do kodów PKD, ujawnianych w rejestrze przedsiębiorców, podnosząc, że prowadzenie sal bankietowych nie zostało sklasyfikowane w podklasie obejmującej działalność rozrywkową i rekreacyjną. Wydaje się jednak, że nawet przyjmując tę drugą, surowszą dla przedsiębiorców koncepcję, jeśli poza działalnością sali bankietowej przedsiębiorca oferuje także inne usługi objęte treścią omawianego przepisu, np. usługi hotelarskie, to wówczas będzie mógł zwrócić pieniądze w półrocznym terminie wynikającym z tarczy antykryzysowej.

STREFY ŻÓŁTE I CZERWONE

Powyższa kwestia może mieć szczególne znaczenie, zwłaszcza w świetle wprowadzonych od 8 sierpnia 2020 r. regulacji dot. tzw. stref zagrożenia epidemicznego, które zostały podzielone na zielone, żółte i czerwone, a których zasięg terytorialny odpowiada powierzchni danego powiatu. W strefach żółtych i czerwonych wprowadzono bowiem na powrót obostrzenia, o których wielu z nas zdążyło już zapomnieć, w tym ograniczenie liczby osób na weselach i imprezach okolicznościowych (do 75 osób w strefach żółtych i 50 w strefach czerwonych), czy zakaz organizowania targów i konferencji. Co więcej, występowanie tych stref jest aktualizowane przez Ministerstwo Zdrowia na bieżąco, w cyklach tygodniowych.

Może się więc okazać, że z dnia na dzień będziemy musieli znacząco ograniczyć lub nawet odwołać zaplanowane wcześniej wydarzenie, jeżeli w naszym powiecie wzrośnie liczba potwierdzonych przypadków zakażenia koronawirusem.

Co wtedy? Jeżeli konieczne okaże się rozwiązanie umowy o organizację wydarzenia, zawartej z przedsiębiorcą objętym działaniem tarczy antykryzysowej (omówiony wcześniej art. 15 zp), to zastosowanie znajdzie półroczny termin zwrotu środków wpłaconych na poczet wykonania umowy albo jego alternatywa w postaci vouchera. W pozostałych przypadkach, jeśli wykonanie umowy okaże się niemożliwe, zastosowanie znajdą przepisy ogólne Kodeksu cywilnego. Oznacza to rozwiązanie kontraktu w zakresie niemożliwym do zrealizowania i obowiązek wzajemnego zwrotu otrzymanych świadczeń na wezwanie drugiej strony, w terminie przez nią wskazanym.

IMPREZY TURYSTYCZNE

Uregulowania podobne do tych, odnoszących się do organizacji konferencji i innych wydarzeń wskazanych w art. 15 zp tarczy antykryzysowej, znajdą zastosowanie w przypadku odwołania imprezy turystycznej.

Zgodnie z przepisami ustawy o imprezach turystycznych podróżni mają prawo bezkosztowo zrezygnować z takiej imprezy przed jej rozpoczęciem w przypadku wystąpienia nieuniknionych i nadzwyczajnych okoliczności występujących w miejscu docelowym lub jego najbliższym sąsiedztwie, które mają znaczący wpływ na realizację imprezy turystycznej lub przewóz podróżnych do miejsca docelowego.

Ministerstwo Rozwoju wyjaśnia, że przepis ten znajduje zastosowanie przykładowo, gdy z powodu licznych zakażeń koronawirusem loty do miejsca docelowego nie są realizowane, a także – jeżeli z powodu pandemii odwołane zostały wydarzenia kulturalne lub sportowe, będące podstawowym elementem wycieczki. Podróżny nie może natomiast bezkosztowo odstąpić od umowy o udział w imprezie turystycznej wyłącznie z powodu stwierdzonych przypadków zarażenia koronawirusem w miejscu, do którego się wybierał.

Turyści mogą odstąpić od umowy na podstawie przepisów powołanej ustawy także, jeżeli organizator wycieczki, w związku ze szczególnymi okolicznościami, zaproponuje zmianę głównych właściwości usług turystycznych (np. miejsca docelowego lub czasu trwania wycieczki). W takim przypadku do wyboru jest kilka uprawnień: można przyjąć zaproponowaną przez organizatora zmianę zaplanowanej podróży, zgodzić się na inną zastępczą imprezę turystyczną albo odstąpić od zawartej umowy za zwrotem wszelkich opłat.

Dodatkowo warto wspomnieć o uprawnieniach przysługujących wyłącznie konsumentom. Jeżeli wycieczka została wykupiona na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa (np. przez Internet), a od momentu zawarcia umowy nie upłynęło jeszcze 14 dni, konsument może od niej odstąpić bez podawania przyczyny na podstawie przepisów ustawy o prawach konsumenta.

Powołane wyżej przepisy ustawy o imprezach turystycznych zostały uszczegółowione także normami wprowadzonymi tarczą antykryzysową, tj. jej art. 15 k. Zgodnie z tym przepisem, rozwiązanie lub odstąpienie od umowy na podstawie opisanych wyżej regulacji ustawy o imprezach turystycznych będzie skuteczne po upływie 180 dni od dnia powiadomienia przez podróżnego o odstąpieniu lub powiadomienia o rozwiązaniu przez organizatora turystyki. A zatem dopiero po upływie pół roku będzie można domagać się zwrotu pieniędzy zapłaconych za wykupioną wycieczkę.

Jednocześnie, podobnie jak w przypadku konferencji i innych podobnych wydarzeń, podróżny może zamiast żądania zwrotu zapłaconych środków, dokonać wyboru vouchera na realizację usługi turystycznej, która również w tym przypadku powinna odbyć się w ciągu roku od daty tej pierwotnie planowanej.

BILETY LOTNICZE

Niepewne są wciąż losy lotów i podróży zagranicznych. W tym przypadku nie zostały bowiem wprowadzone szczegółowe regulacje. Podróżni nie mogą także skorzystać z prawa odstąpienia od umowy w terminie 14 dni na podstawie ustawy o prawach konsumenta. Rozwiązań należy poszukiwać więc w regulaminach poszczególnych linii lotniczych oraz taryfach wykupionych lotów. W tym przypadku w dużej mierze należy polegać też na propozycjach przedstawianych przez przewoźników. Wielu z nich oferuje obecnie darmowe zmiany rezerwacji na inny termin, a nawet możliwość bezkosztowego zwrotu biletów.

W przypadku całkowitego odwołania lotu przez przewoźnika podróżni mają prawo żądać zwrotu pieniędzy za bilet. W takiej jednak sytuacji, jeśli odwołanie ma związek z pandemią, nie przysługuje im zryczałtowane odszkodowanie za odwołany lot na podstawie Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady nr 261/2004.

WAŻNA UMOWA

Niezależnie od tego, z jakiego rodzaju odwołanym wydarzeniem mamy do czynienia, zawsze bardzo istotne znaczenie ma treść zawartej w tym zakresie umowy. To bowiem jej postanowienia, wraz z bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa powszechnego, wyznaczają ramy danego stosunku prawnego. Szczególnie teraz jest więc niezwykle ważne, aby szczegółowo analizować treść każdej zawieranej umowy, mając na uwadze niecodzienne okoliczności związane z pandemią.

PROJEKT TARCZY DLA BRANŻY TURYSTYCZNEJ

Warto dodać, że w czasie przygotowywania niniejszej publikacji trwają prace legislacyjne nad nową ustawą, której celem będzie zapewnienie dodatkowej pomocy dla branży turystycznej i eventowej. Druk sejmowy numer 559 obejmuje projekt ustawy o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw.

Projekt zawiera propozycje dodatkowego wsparcia dla przedsiębiorców działających w branży, szczególnie dotkniętych obecną sytuacją gospodarczą. Wsparcie to ma polegać m.in. na utworzeniu specjalnego funduszu, z którego podróżnym zwracane będą pieniądze za odwołane imprezy turystyczne. Przewidziano także zabezpieczenie interesów tych podróżnych, którzy zamiast odstępować od umowy, dokonali wyboru vouchera na przyszłe usługi turystyczne. W razie niewypłacalności touroperatora, będą oni mogli skorzystać z zabezpieczenia finansowego organizatora turystyki. Dla odbywających podróż na podstawie vouchera oznacza to możliwość powrotu do domu, zaś dla pozostałych – zwrot pieniędzy.

Projekt przewiduje także zwolnienie ze składek ZUS za okres do 1 czerwca 2020 r. do 31 sierpnia 2020 r., z którego skorzystać będą mogli przedsiębiorcy prowadzący działalność oznaczoną konkretnym kodem PKD. Dotyczy to m.in. działalności w zakresie transportu lądowego, prowadzenia hoteli i innych miejsc zakwaterowania, organizacji targów, wystaw i kongresów, a także agentów turystycznych, pilotów i przewodników, artystów, organizatorów imprez, czy właścicieli dyskotek lub escape roomów.

Przewidziana została też możliwość ubiegania się o dodatkowe świadczenie postojowe przez osoby prowadzące działalność określoną kodami PKD: 49.39.Z 9 (transport lądowy), 77.39.Z (wynajem i dzierżawa pozostałych maszyn, urządzeń), 90.01.Z (artyści występujący na wydarzeniach), 90.02.Z (działalność wspomagająca organizację wydarzeń), 93.29.Z (pozostała działalność rozrywkowa).

*Zastrzeżenie prawne: na dzień przygotowania artykułu projekt ustawy o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw jest na etapie rozpatrywania przez Senacką Komisję Gospodarki Narodowej i Innowacyjności, przy czym prace nad ustawą zostały wstrzymane do czasu najbliższego posiedzenia Senatu, którego rozpoczęcie planowane jest na 10 września 2020 r.

Autor: Anna Damas, radca prawny, Kancelaria Prawna „Chudzik i Wspólnicy Radcowie Prawni” sp.p.