Inwestycja przez search fund jako sposób na rozwiązanie problemu braku sukcesji w firmie rodzinnej

Jednym z najczęstszych problemów, z którymi w ostatnim czasie spotykają się firmy rodzinne, jest brak sukcesji wewnętrznej w dalszym prowadzeniu biznesu. Zagadnienie to dotyczy przeważającej większości małych i średnich firm rodzinnych, które powstały na początku lat 90. na fali zmian ustrojowych. Rozwiązaniem dla właścicieli, którzy myślą o odejściu na zasłużoną emeryturę, może być sprzedaż biznesu do mało znanego w Polsce typu funduszu – search fund.

Co to jest search fund?

Search fund (pol. fundusz poszukiwawczy) to wehikuł inwestycyjny prowadzony przez jednego albo dwóch „poszukiwaczy-menedżerów” (zazwyczaj są to osoby mające doświadczenie w biznesie), którzy pozyskali kapitał od prywatnych inwestorów, w celu poszukiwania, nabycia przedsiębiorstwa i prowadzenia go w perspektywie długoterminowej.

Miejscem narodzin i jednocześnie najbardziej rozwiniętym rynkiem search fund są Stany Zjednoczone, a powstanie tego typu funduszu jest skutkiem problemu braku sukcesji. Wiele firm założonych w Stanach Zjednoczonych po II Wojnie Światowej borykało się z podobnymi problemami, z którymi dziś mierzą się polscy przedsiębiorcy. Po pomyślnym zarządzaniu biznesem przez około 20–30 lat brakowało im sukcesorów, którzy kontynuowaliby rozwój rodzinnej firmy. Rozwiązaniem tych problemów okazał się pomysł studentów MBA z Stanford Graduate School of Business, którzy chcieli przejąć zarządzanie od starszego pokolenia przedsiębiorców, wykupując założycieli za pieniądze pozyskane od prywatnych inwestorów. Tak powstała idea funduszu poszukiwawczego opracowana przez I. Grousbecka, profesora w Harvard Business School, która w założeniu ma zapewniać menedżerom możliwość zostania właścicielem wybranej spółki.

Cykl życia typowego funduszu poszukiwawczego składa się z czterech etapów:

1. pozyskania kapitału od grupy dopasowanych, zaangażowanych inwestorów wspierających menedżerów w celu znalezienia spółki do przejęcia;
2. poszukiwania – trwającego zwykle od jednego do trzech lat, podczas których menedżerowie identyfikują i ostatecznie nabywają atrakcyjny biznes;
3. działalności operacyjnej – najdłuższego etapu, podczas którego menedżerowie prowadzą i rozwijają przedsiębiorstwo;
4. wyjścia z inwestycji, w którym to momencie menedżerowie i inwestorzy osiągają płynność z inwestycji.

Dlaczego search fund?

Search fund wykazuje wiele cech, które sprawiają, że w dobie narastających problemów z sukcesją w firmach rodzinnych, tego typu fundusz jest atrakcyjną opcją dla założycieli do wyjścia z tworzonego przez lata biznesu. Przede wszystkim, sprzedaż spółki na rzecz search fund gwarantuje założycielom poczucie, że ich biznes będzie dalej rozwijany i będzie oczkiem w głowie nowego właściciela.

W przeciwieństwie do funduszy private equity, fundusz typu search fund inwestuje zwykle w jedną spółkę, a jego menedżerowie osobiście nią zarządzają i, co do zasady, przeprowadzają się wraz z rodzinami w okolice siedziby spółki. Jest to dla nich jedyna spółka, którą zarządzają i rozwijają przez kolejnych kilka lat po transakcji. Poświęcają oni cały swój czas, aby w jak największym stopniu zwiększyć rentowność i wartość swojego pierwszego biznesu. Jest to zatem sytuacja zbliżona do tej panującej w firmach rodzinnych, w których założyciele są jednocześnie głównymi zarządzającymi.

W odróżnieniu od funduszy private equity i inwestorów branżowych, fundusz poszukiwawczy nie oczekuje profesjonalnej kadry menedżerskiej w spółce oraz tym samym umożliwia dotychczasowym właścicielom całkowite przejście na biznesową emeryturę. Od momentu zamknięcia transakcji to menedżerowie będą odpowiedzialni za prowadzenie przedsiębiorstwa i obejmą funkcje w organach spółki. Założyciele nie muszą być już zatem zaangażowani w doradzanie w sprawach bieżącej działalności.

Dodatkowo, ważną cechą search fund jest to, że jego inwestorzy często aktywnie wspierają menedżerów w codziennym zarządzaniu spółką. Wnoszą oni zróżnicowany zestaw doświadczeń oraz sieci kontaktów, a wielu z nich jest ściśle zaangażowanych w nabytą spółkę, przyczyniając się tym samym do profesjonalizacji wewnętrznych procesów w spółce. Jest to różnica w porównaniu do funduszy private equity, gdzie inwestorzy są zazwyczaj bardziej pasywni i nie są zainteresowani angażowaniem się w spółki portfelowe.

Głównym celem funduszu poszukiwawczego jest dalszy rozwój nabytej spółki, w tym m.in. poprzez poprawę jej wyników finansowych. Ważną rolę w tym procesie odgrywa marka firmy rodzinnej, która była budowana przez wiele lat oraz do której założyciele są szczególnie przywiązani. Co do zasady właściciele sprzedając biznes do search fund mogą być pewni, że dotychczasowa marka zostanie zachowana, a sprzedane przedsiębiorstwo nie stanie się częścią większej korporacji. Dla search funds również niezwykle istotne jest utrzymanie pracowników po transakcji i rozwój biznesu we współpracy z nimi. Takie podejście jest w szczególności cenione w mniejszych firmach rodzinnych, które czują się odpowiedzialne za lokalną społeczność.

Ważnym czynnikiem przy wyborze search fund, jako potencjalnego zewnętrznego sukcesora firmy rodzinnej, jest również okres inwestycji. Podczas gdy typowy fundusz private equity musi zwrócić kapitał inwestorom w określonym czasie, co zazwyczaj wymaga wyjścia z inwestycji w tym okresie, fundusz typu search fund nie jest związany takim horyzontem czasowym. Większość search fundów tworzona jest w perspektywie długoterminowej. Średni okres trwania inwestycji wynosi zazwyczaj siedem lat, a najbardziej udane transakcje są utrzymywane przez inwestorów nawet przez dekadę lub dłużej.

Przykładowe inwestycje w Polsce

Rynek search fundów w Polsce ciągle jest na bardzo wczesnym etapie. W porównaniu do innych krajów, takich jak Stany Zjednoczone czy Kanada, a nawet kraje Europy Zachodniej, jesteśmy na początku rozwoju tego typu działalności. W Polsce dotychczas zostały ogłoszone trzy transakcje przeprowadzone przez search funds, w tym dwie w tym roku. Dotyczyły one relatywnie młodych spółek (mających średnio dziesięć lat działalności).

Pierwszą transakcją tego typu było nabycie w grudniu 2020 r. MotionVFX przez search fund Nextline założony przez Andrzeja Basiukiewicza oraz Wojciecha Korpala. Drugą transakcją było nabycie w styczniu 2023 r. przez Novastone Capital Advisors oraz menedżera Waldemara Pilcha firmy rodzinnej ForMeds, specjalizującej się w produkcji suplementów diety. Search fund Novastone Capital Advisors jest założony przez konsorcjum family offices i prowadzi specjalny program „Przedsiębiorczość poprzez przejęcia", łączący inwestorów z tak zwanymi „poszukiwaczami", którzy znajdują i inwestują w rozwijające się lokalne firmy w imieniu inwestorów. Ostatnią transakcją przeprowadzoną przez search fund było nabycie w czerwcu bieżącego roku przez Stability Capital, zarządzanego przez menedżerów Pawła Malona i Marka Jakubow, większościowego pakietu udziałów w Velis Real Estate Tech – dostawcy oprogramowania w modelu SaaS do obsługi i zarządzania nieruchomościami komercyjnymi.

Podsumowanie

Search funds wydają się być dopasowane do firm rodzinnych mających problem z sukcesją. Są one w stanie spełnić wymagania właścicieli firmy rodzinnych i tym samym umożliwić przedsiębiorcom, mającym problem z sukcesją, sprzedaż swojego biznesu z określoną gwarancją jego rozwoju. Ostatnia aktywność inwestycyjna w Polsce wskazuje, że tego rodzaju wehikuły finansowe mogą zacząć odgrywać coraz większą rolę w okresie narastających problemów z sukcesją w firmach rodzinnych.

Autor: Paweł Jaros, Senior Associate, Baker McKenzie Krzyżowski i Wspólnicy sp.k.

Artykuł pochodzi z magazynu:
FOCUS ON Business #12 September-October (5/2023)