Kurs na zielone – zrównoważone finansowanie w Polsce

Gospodarka o obiegu zamkniętym, odnawialne źródła energii czy dekarbonizacja to pojęcia najczęściej kojarzone ze strategią ESG i raportowaniem informacji niefinansowych. Jednakże, coraz częściej pojawiają się one w dyskusjach na temat finasowania przedsiębiorstw, gdyż rosnąca liczba organizacji stara się uwzględniać kwestie związane z ochroną środowiska w swoich strategiach i działaniach.

Jak wynika z raportu „Zielone finanse po polsku" przygotowanego przez firmę doradczą PwC, 12 spośród 14 badanych przez tę firmę banków bierze pod uwagę ryzyka klimatyczne i środowiskowe w swoich procesach kredytowych, a 43% badanych banków w najbliższym roku (raport z maja 2021 r.) planowało uwzględniać wpływ czynników ESG na procesy i profil ryzyka w procesie kredytowym. Z tych względów, spółki, które pozyskują finansowanie zewnętrzne w postaci kredytów bankowych lub emisji papierów dłużnych, lub w perspektywie dalszego rozwoju planują pozyskiwać je w przyszłości, powinny już teraz zastanowić się nad wprowadzeniem wewnętrznych rozwiązań i strategii, pozwalających organizacyjnie przygotować się do zielonego finansowania.

  Niebagatelną rolę w finansowaniu transformacji gospodarki w kierunku niskoemisyjnym odgrywają zielone papiery wartościowe, w tym najbardziej rozpoznawalne z nich, czyli zielone obligacje. Według szacunków, w 2022 r. wartość tego rynku przekroczyła (w ujęciu rocznym) 1 bilion dolarów amerykańskich, a zdaniem niektórych komentatorów do roku 2025 realne jest zwiększenie jego wartości nawet pięciokrotnie.

 Obligacje to rozwiązanie atrakcyjne dla tych przedsiębiorców, którzy nie chcą, bądź nie mogą, korzystać z finansowania za pomocą długu bankowego (kredytowego). Ich zalety, takie jak szybkość pozyskania środków finansowych, łatwa możliwość wcześniejszej spłaty, czy spłata kapitału dopiero przy wykupie obligacji (a nie w ratach, jak zazwyczaj ma to miejsce w przypadku kredytu), czynią je często bardziej elastycznymi niż kredyt bankowy.

  Zielone obligacje definiowane są poprzez inwestycje, które mogą być za ich pomocą finansowane (lub refinansowane). Zgodnie z kluczową zasadą dla pozyskiwania zielonego długu, czyli zasadą wykorzystania przychodów – przy finansowaniu ze środków pozyskanych z emisji zielonych obligacji uwzględniane mogą być wyłącznie inwestycje zgodne z kategoriami zielonych projektów. Aby zapewnić transparentność i weryfikowalność realizacji tej zasady w praktyce, wszystkie obecne na rynku, najpopularniejsze standardy zielonych obligacji, takie jak Green Bond Principles opracowane przez ICMA (International Capital Markets Association), czy standard obligacji klimatycznych wdrożony przez CBI (Climate Bonds Initiative), przewidują dodatkowe, komplementarne mechanizmy i rekomendacje adresowane do emitentów.

Należą do nich:

• proces oceny i wyboru projektów (określający sposób i kryteria podejmowania decyzji przez emitenta przy wyborze finansowanych zielonych projektów, w tym kryteria oceny ryzyka środowiskowego i zastosowane standardy zewnętrzne),
• zarządzanie środkami pochodzącymi z emisji (księgowanie pochodzących z emisji środków netto na subkonto, przeniesione do subportfela lub w inny sposób monitorowanie ich przez emitenta),
• cykliczne raportowanie (tryb upubliczniania informacji o wykorzystaniu przydzielonych i nieprzydzielonych dotychczas przychodów oraz spodziewanym i faktycznym wpływie realizowanych projektów na środowisko).

  Z uwagi na to, że opisywane wyżej standardy rynkowe mają charakter rekomendacji (nie wynikają z przepisów prawa), stosowanie się do nich nie jest obowiązkowe. Specyfika rynku, traktującego przejrzystość procesu emisji i wydatkowania środków zgodnie z wcześniejszymi deklaracjami jako priorytet, sprawia jednak, że od zgodności ze wspominanymi standardami w dużym stopniu zależy powodzenie emisji.

 W celu wykazania zgodności z deklarowanymi przez emitenta standardami, przed przeprowadzeniem emisji powinien on przygotować dokument, opisujący wdrożone rozwiązania związane z wyborem finansowanych projektów, alokacją środków z emisji oraz raportowaniem. Dokument ten, określany mianem „ram zielonych obligacji" albo „ram zielonego finansowania" (w przypadku, gdy emitent przygotuje dokument zarówno dla potrzeb zielonych emisji, jak i ubiegania się o zielone kredyty), powinien zostać poddany weryfikacji przez zewnętrzny, wyspecjalizowany podmiot. Uzewnętrznieniem tej oceny jest tak zwana druga opinia zewnętrzna (second party opinion), potwierdzająca „zieloność" instrumentów finansowych oraz przygotowanie emitenta do  wypełniania zaciągniętych zobowiązań, związanych z realizacją inwestycji zrównoważonych środowiskowo. Zarówno dokument „ram", jak i druga opinia zewnętrzna, powinny zostać upublicznione przez emitenta.

Zielone obligacje będą mieć też niebawem swoją unijną odsłonę. Trwają obecnie prace legislacyjne nad przygotowaniem europejskiego standardu zielonych obligacji (EU green bond standard). Intencją jest ujęcie w ramy prawne instrumentu finansowego, który dotychczas funkcjonował w oparciu o dobrowolne standardy rynkowe o charakterze soft-law. Zgodnie z pierwotnymi założeniami projektu, regulacje unijne nie będą zabraniać emisji zielonych obligacji odwołujących się do innych benchmarków, z zastrzeżeniem, że instrumenty takie nie będą mogły być określane mianem unijnych zielonych obligacji. Cechami charakterystycznymi dla unijnego standardu mają być: ścisłe powiązanie z taksonomią UE dotyczącą klasyfikowania działalności gospodarczej jako zrównoważonej środowiskowo oraz stosunkowo wysoki stopień sformalizowania.

 Podobnie jak w przypadku obligacji, również w kontekście umów kredytowych wypracowane zostały standardy pozwalające zakwalifikować dane finansowanie jako „zielone". Mowa tu w szczególności o Green Loan Principles opracowanych przez LMA (Loan Market Association). GLP definiuje zielone kredyty (green loans) jako wszelkie instrumenty kredytowe służące finansowaniu lub refinansowaniu kosztów zielonych projektów. Przykładowa lista takich projektów zawarta jest w załączniku do wytycznych i obejmuje m.in. odnawialne źródła energii, zielone budownictwo oraz czysty transport. Dokument identyfikuje również cztery główne obszary, które muszą spełniać zielone kredyty. Są one zasadniczo zbieżne z kryteriami odnoszącymi się do obligacji.

• Po pierwsze, obejmują precyzyjnie określony cel kredytu oraz obowiązek przeznaczenia środków wyłącznie na finansowanie projektów, które będą korzystne dla środowiska (zasada Use of Proceeds).
• Po drugie, zobowiązują kredytobiorcę do przedstawienia kredytodawcom dokładnego opisu procesu oceny oraz selekcji takich projektów.
• Po trzecie, odnoszą się zarządzania środkami pochodzącymi z zielonego kredytu i rekomendują ich wydzielenie na dedykowanym rachunku bankowym, pozwalającym na transparentne monitorowanie wykorzystania udzielonego finansowania.
• Ostatnim kryterium identyfikowanym przez GLP jest zaś obowiązek bieżącego raportowania przez kredytobiorcę o wykorzystaniu środków pochodzących z kredytu oraz postępów w zakresie realizowanego za ich pomocą przedsięwzięcia. W szczególności, rekomenduje się w tym zakresie powołanie zewnętrznego podmiotu, który będzie dokonywał regularnej, niezależnej oceny „zielonego" projektu.

Dla porządku wskazać należy, że Loan Market Association jest dobrowolnym stowarzyszeniem niemającym kompetencji do wiążącego oddziaływania na podmioty działające na rynku finansowym, a wydawane przezeń rekomendacje nie mają charakteru prawa powszechnie obowiązującego. Jednakże, standardy dokumentacji opracowane przez LMA oraz jej wytyczne są w praktyce bardzo często traktowane jako punkt odniesienia zarówno przez instytucje finansowe, jak i doradzających im specjalistów.

  Podsumowując, zielone kredyty i obligacje są skutecznym i zyskującym na popularności sposobem pozyskiwania finansowania, a także budowania pozytywnego wizerunku firmy oraz świadomości ekologicznej w społeczeństwie. Należy tym samym podkreślić, że zrównoważone finansowanie nie jest dostępne wyłącznie dla przedsiębiorców działających w „zielonych" sektorach, takich jak odnawialne źródła energii czy ekologiczna gospodarka odpadami. Również podmioty z tradycyjnie wysokoemisyjnych gałęzi gospodarki, które w ramach prowadzonej działalności podejmują lub zdecydowane są podejmować działania przyczyniające się do „zielonej transformacji" i ograniczenia niekorzystnego wpływu środowiskowego, mają dostęp do zrównoważonych instrumentów finansowych. Pochodzące z nich środki mogą zostać wykorzystane przykładowo na finansowanie projektów rozwojowych i badawczych lub inwestycji w obszarach, w których możliwe jest wprowadzenie proekologicznych rozwiązań.

Autorzy:

Jan Szczurek, senior associate,

Bartosz Ordon, associate,

Baker McKenzie Krzyzowski i Wspólnicy sp.k.

Artykuł pochodzi z magazynu:
FOCUS ON Business #7 November-December (6/2022)