Prawo

Nowe obowiązki przedsiębiorców: Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych

762

W dniu 13 października 2019 r. weszły w życie istotne zmiany w ustawie z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Wprowadzone zmiany wynikają z obowiązku implementacji dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2015/849 z 20 maja 2015 r. w sprawie zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu. Ich celem ma być zapobieganie niewłaściwemu wykorzystywaniu podmiotów prawnych w obrocie oraz zapewnienie większej przejrzystości rynku.

Jedną z nowych instytucji wprowadzonych na mocy wskazanej ustawy jest Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych, z utworzeniem którego łączy się szereg nowych obowiązków dla przedsiębiorców. Wprowadzona regulacja wywołała szereg wątpliwości i pytań dotyczących zgłaszania wymaganych ustawą danych do nowoutworzonego rejestru. Poniżej, postaramy się odpowiedzieć na najważniejsze z nich.

KIM JEST BENEFICJENT RZECZYWISTY?

Wspominana wyżej ustawa wprowadza bardzo szeroką definicję beneficjenta rzeczywistego. Zgodnie z nią za beneficjenta rzeczywistego uznawana jest osoba fizyczna lub osoby fizyczne sprawujące bezpośrednio lub pośrednio kontrolę nad spółką. Uprawnienia kontrolne mogą wynikać z okoliczności prawnych lub faktycznych i polegają na możliwości wywierania decydującego wpływu na czynności lub działania podejmowane przez klienta, lub osobę fizyczną, lub osoby fizyczne, w imieniu których są nawiązywane stosunki gospodarcze lub przeprowadzana jest transakcja okazjonalna.

Ustawa precyzuje wskazaną powyżej definicję w odniesieniu do podmiotów będących osobami prawnymi – za beneficjenta rzeczywistego w przypadku spółek prawa handlowego uznawana jest:

  • osoba fizyczna będąca udziałowcem lub akcjonariuszem, której przysługuje prawo własności więcej niż 25% ogólnej liczby udziałów lub akcji tej osoby prawnej,
  • osoba fizyczna dysponująca więcej niż 25% ogólnej liczby głosów w organie stanowiącym spółki, także jako zastawnik albo użytkownik, lub na podstawie porozumień z innymi uprawnionymi do głosu,
  • osoba fizyczna sprawująca kontrolę nad osobą prawną lub osobami prawnymi, którym łącznie przysługuje prawo własności więcej niż 25% ogólnej liczby udziałów lub akcji spółki, lub łącznie dysponująca więcej niż 25% ogólnej liczby głosów w organie spółki, także jako zastawnik albo użytkownik, lub na podstawie porozumień z innymi uprawnionymi do głosu,
  • osoba fizyczna sprawująca kontrolę poprzez posiadanie w stosunku do tej osoby prawnej uprawnień jednostki dominującej w rozumieniu ustawy o rachunkowości.

W przypadku, gdy nie można ustalić tożsamości osób fizycznych określonych powyżej lub w razie wystąpienia w tym zakresie wątpliwości, beneficjentem rzeczywistym będzie osoba fizyczna zajmująca wyższe stanowisko kierownicze w spółce.

Zawiła definicja beneficjenta rzeczywistego może w praktyce dostarczać trudności w ustaleniu kręgu beneficjentów rzeczywistych podmiotu obowiązanego do dokonania zgłoszenia. Szczególnie problematyczne może być to w odniesieniu do spółek z udziałem kapitału zagranicznego, posiadających wieloszczeblową strukturę udziałowców. W takim wypadku konieczne będzie dotarcie do osoby bądź osób fizycznych będących na samym szczycie struktury korporacyjnej,
posiadających kluczowy wpływ na działania podmiotu.

W uproszczeniu przyjąć jednak można, że beneficjentem rzeczywistym będzie najczęściej osoba fizyczna (wspólnik) posiadająca pakiet większościowy udziałów w spółce i mająca decydujący wpływ na działania podejmowane przez spółkę.

KTO PODLEGA OBOWIĄZKOWI ZGŁOSZENIA DANYCH DO CENTRALNEGO REJESTRU BENEFICJENTÓW RZECZYWISTYCH?

Ustawa zawiera zamknięty katalog podmiotów obowiązanych do zgłoszenia i aktualizacji danych do Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych. Ustawodawca zalicza do nich:

  • spółki jawne;
  • spółki komandytowe;
  • spółki komandytowo-akcyjne;
  • spółki z ograniczoną odpowiedzialnością;
  • spółki akcyjne, z wyjątkiem spółek publicznych.

Z kręgu przedsiębiorców zobowiązanych do zgłoszenia danych wyłączono zatem przedsiębiorców indywidualnych, spółki cywilne oraz spółki partnerskie.

Zgłoszenie w imieniu wskazanych powyżej podmiotów składa osoba uprawniona do reprezentacji spółki tj. w przypadku spółek kapitałowych – członkowie zarządu, a w przypadku spółek osobowych – wspólnicy uprawnieni do reprezentacji spółki. Osoba reprezentująca podmiot powinna zostać ujawniona w Krajowym Rejestrze Sądowym. Zgłoszenie do Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych musi zostać opatrzone kwalifikowanym podpisem elektronicznym lub podpisem potwierdzonym przez profil zaufany ePUAP. Co istotne, w przypadku reprezentacji łącznej zgłoszenie musi zostać podpisane przez wszystkie osoby uprawnione do reprezentacji danego podmiotu.
Nie ma przy tym znaczenia w jakiej kolejności ani w jakiej konfiguracji podpisy zostaną złożone.

Dane beneficjenta rzeczywistego należy zgłosić poprzez wypełnienie specjalnego formularza udostępnionego przez Ministra Finansów w systemie teleinformatycznym.

JAKIE INFORMACJE I W JAKIM TERMINIE PODLEGAJĄ ZGŁOSZENIU?

Zgodnie ze znowelizowaną ustawą, do Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych należy zgłosić nie tyko dane identyfikacyjne beneficjenta rzeczywistego, ale także członka organu lub wspólnika uprawnionego do reprezentowania spółek zobowiązanych do dokonania zgłoszenia. Wśród danych, koniecznych do zgłoszenia do Centralnego Rejestru wymieniono:

  • imię i nazwisko,
  • obywatelstwo,
  • państwo zamieszkania,
  • numer PESEL albo datę urodzenia – w przypadku osób nieposiadających numeru PESEL,
  • informację o wielkości i charakterze udziału lub uprawnieniach przysługujących beneficjentowi rzeczywistemu.

Po wskazaniu wszystkich wymaganych danych beneficjenta rzeczywistego oraz osób uprawnionych do reprezentowania spółki, osoba składająca zgłoszenie obowiązana jest ponadto podpisać klauzulę, która zastępuje pouczenie o odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia. Przetwarzanie informacji o beneficjentach rzeczywistych zgromadzonych w Rejestrze będzie odbywało się bez wiedzy osób, których informacje te dotyczą. Rejestr jest jawny i dostępny publicznie, a dokonanie zgłoszenia nie wiąże się z żadnymi kosztami po stronie zgłaszającego.

Terminy na dokonanie zgłoszenia w Centralnym Rejestrze Beneficjentów Rzeczywistych, uzależnione są od daty zarejestrowania podmiotu zobowiązanego do dokonania zgłoszenia w Krajowym Rejestrze Sądowym. W przypadku spółek wpisanych do rejestru przedsiębiorców KRS przed wejściem w życie nowych przepisów, tj. przed dniem 13 października 2019 r., termin na zgłoszenie wymaganych danych wynosi 6 miesięcy, a zatem upływa w dniu 13 kwietnia 2020 r. W przypadku nowych podmiotów zarejestrowanych po 13 października 2019 r., termin na dokonanie zgłoszenia danych beneficjentów rzeczywistych jest dużo krótszy – wynosi bowiem jedynie 7 dni, licząc od dnia wpisania spółki do rejestru KRS. Siedmiodniowy termin na dokonanie zgłoszenia przewidziany został również dla aktualizacji danych podlegających ujawnieniu w Centralnym Rejestrze Beneficjentów Rzeczywistych. Termin ten liczy się od dnia dokonania zmiany, co ma szczególne znaczenie w przypadku czynności o charakterze dyspozytywnym, takich jak zmiana zarządu, zbycie udziałów w spółce kapitałowej czy też przeniesienie praw i obowiązków w spółce osobowej. Podkreślić należy, iż do biegu wskazanych powyżej terminów nie wliczają się soboty oraz dni ustawowo wolne od pracy. Co więcej, w przypadku awarii systemu teleinformatycznego, okres jej trwania nie wlicza się do biegu terminu na zgłoszenie danych beneficjenta rzeczywistego. Informacja o zakłóceniach w funkcjonowaniu systemu oraz ich naprawieniu udostępniana będzie w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie podmiotowej urzędu obsługującego ministra właściwego do spraw finansów publicznych.

JAKIE KARY MOGĄ ZOSTAĆ NAŁOŻONE W PRZYPADKU BRAKU ZGŁOSZENIA DO CENTRALNEGO REJESTRU BENEFICJENTÓW RZECZYWISTYCH?

Ustawodawca, wprowadzając nowe regulacje w zakresie zgłaszania danych beneficjentów rzeczywistych, przewidział dotkliwe sankcje w przypadku uchybienia obowiązkowi prawidłowego zgłoszenia do Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych. Za niezłożenie zgłoszenia we wskazanych w ustawie terminach na podmioty, które obowiązku tego nie wykonały, może zostać nałożona kara sięgająca wysokości nawet jednego miliona złotych.

Podsumowując powyższe, wskazać należy, iż z uwagi na zawiłą i niejasną definicję beneficjenta rzeczywistego i stosunkowo krótki termin na jego wskazanie do rejestru w przypadku nowych podmiotów wprowadzanych do obrotu, zgłoszenie wymaganych przez ustawodawcę danych do Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych może w praktyce rodzić szereg trudności. Krąg beneficjentów rzeczywistych, jak i ich dane identyfikacyjne zgłaszane do rejestru, powinny być ustalane przez podmiot zobowiązany w sposób niezwykle wnikliwy i dokładny, mając na uwadze bardzo wysokie zagrożenie karą finansową za błędy popełnione w tym zakresie.

Autorzy:

Mateusz Chudzik, Radca Prawny, Partner, Kancelaria Prawna „Chudzik i Wspólnicy Radcowie Prawni” sp.p.,

Anna Godlewska, Aplikant radcowski, Kancelaria Prawna „Chudzik i Wspólnicy Radcowie Prawni” sp.p.