Organy skarbowe mogą łatwo sprawdzić uczciwość podatnika czyli nabycie sprawdzające w praktyce

Czy wiesz, że organy skarbowe mają do dyspozycji narzędzie, dzięki któremu łatwo i bez zapowiedzi sprawdzą, czy prawidłowo rejestrujesz sprzedaż w swojej firmie? W niniejszym artykule omawiamy zagadnienia dotyczące tzw. nabycia sprawdzającego, czyli jednej z najskuteczniejszych form kontroli podatników. Wyjaśnimy, czym dokładnie jest nabycie sprawdzające, jakie prawa przysługują kontrolowanemu podatnikowi oraz jakie obowiązki ciążą na sprawdzanym. Przyjrzymy się też karom, jakie są związane z całym procesem.

Wprowadzenie Polskiego Ładu zwiększyło możliwości kontroli uczciwości podatników. Mowa tutaj o artykule 94. k ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej, na mocy którego zostało wprowadzone wspomniane nabycie sprawdzające.

Jak przebiega procedura nabycia sprawdzającego?

Nabycie sprawdzające polega na przeprowadzeniu kontroli przez organ administracji państwowej (np. Urząd Skarbowy) w formie niejawnej, czyli jako tzw. tajemniczy klient. Urzędnik ma zatem prawo przeprowadzić kontrolę osobiście, nie ujawniając swoich intencji kontrolowanemu. Podczas takiej kontroli urzędnik nabywa towary lub usługi jak zwykły klient i samodzielnie sprawdza, czy podatnik ewidencjonuje sprzedaż w kasie rejestrującej i czy przekazuje paragon fiskalny kupującemu.

Celem kontroli w postaci nabycia sprawdzającego jest zatem umożliwienie pracownikowi instytucji państwowej rzetelnej weryfikacji, czy po zakupie towaru w sklepie (lub skorzystaniu z usługi w punkcie usługowym) zostanie wystawiony paragon fiskalny i czy zostanie on wydany nabywcy.

Konieczność wprowadzenia takiego mechanizmu do polskiego systemu prawnego wynikała z faktu, że podatnicy przy płatności przyjmowanej gotówką - niejednokrotnie nie „nabijają” sprzedaży w kasie. Takie działanie nie pozostawia śladu po dokonanej transakcji i jest praktyką podatników chcących uniknąć konieczności płacenia podatku VAT. Wprowadzenie nabycia sprawdzającego sprawiło, że takie praktyki stały się znacznie bardziej ryzykowne.

Kim jest i jakie uprawnienia ma osoba sprawdzająca?

Osobą, która ma prawo sprawdzać i nabywać przedmioty jako kontrolujący (zgodnie ze słownikiem pojęć w art., 94. l ust 2. wyżej wymienionej ustawy) jest:

- pracownik KAS, który pełni obowiązki zawodowe w innej jednostce organizacyjnej (art. 36. ust. 1. pkt 4. i 5. ustawy) takiej jak Urząd Skarbowy czy Urząd Celno-Skarbowy (wraz z podległymi oddziałami celnymi)

- funkcjonariusz, który pełni służbę w urzędzie celno-skarbowym lub podległym mu oddziale celnym.

Należy zauważyć, że urzędnicy odpowiedzialni za kontrolę mogą dokonywać takich działań na całym terytorium Polski. Muszą oni jednak posiadać przy sobie legitymację służbową oraz upoważnienie, które zostało udzielone przez naczelnika Urzędu Skarbowego lub Urzędu Celno-Skarbowego.

Kogo obejmuje nabycie sprawdzające?

W opisanym wyżej słowniku ustawodawca wymieniał również pojęcie „sprawdzanego”. Zgodnie z tymi zapisami - osoba, która jest sprawdzana, to podatnik, który sprzedaje towary lub usługi i jest poddany kontroli lub też jest osobą działającą jako reprezentant podatnika (oferując usługi lub sprzedający towary w jego imieniu).

Jak przebiega proces kontroli w nabyciu sprawdzającym?

Nabycie sprawdzające może zostać przeprowadzone wyłącznie w miejscu sprzedaży towarów lub w miejscu oferowania usług przez podatnika. Zaraz po dokonaniu się procesu sprzedaży – organ kontrolny ma obowiązek wylegitymowania się i poinformowania kontrolowanego o fakcie przeprowadzenia nabycia sprawdzającego. Musi on również dokonać pouczenia podatnika o przysługujących mu prawach i jego obowiązkach. Kontrolowany ma natomiast prawo poprosić urzędnika o okazanie stałego upoważnienia do przeprowadzania nabycia sprawdzającego. Oczywiście przedmiot, który został zakupiony w toku kontroli, powinien być oddany kontrolowanemu razem z paragonem fiskalnym (dotyczy to tylko w sytuacji, gdy paragon został  dołączony do sprzedaży). Jeśli towar nie nadaje się do ponownej sprzedaży i nie można go zwrócić – można go zostawić w miejscu sprzedaży, ale tylko jeśli osoba sprawdzana wyrazi na to zgodę.

Podatnicy oferujący usługi również mogą być poddani weryfikacji w postaci nabycia sprawdzającego, ale w tym przypadku paragon nie zostaje zwrócony ani też nie zostaje dokonany zwrot płatności za wykonaną usługę. Jedynie w sytuacji, gdy usługa nie została zrealizowana, osoba sprawdzana musi zwrócić zapłatę za niewykonaną usługę oraz paragon fiskalny.

Jak dokumentuje się nabycie sprawdzające?

Każde nabycie sprawdzając musi zostać właściwie udokumentowane. Może to być notatka służbowa przygotowana przez kontrolującego (jeśli nie znaleziono uchybień) lub protokół (gdy zaobserwowano naruszenie).  Obie formy dokumentacji zostają przygotowane w dwóch tak samo brzmiących wersjach – aby zarówno kontrolowany, jak i organ sprawdzający posiadali dokumentację z przeprowadzonej kontroli.

Jakie kary mogą spotkać kontrolowanego?

W toku kontroli może być nałożona kara grzywny za hamowanie kontroli, kara za odmowę przyjęcia towaru (który jest zwracany) albo odmowę wydania wystawionego do tej transakcji paragonu. Jeśli podatnik odmówi zwrotu przyjętej opłaty za towar czy usługę – również zostanie obciążony grzywną za wykroczenie skarbowe.

Warto podkreślić, że nabycie sprawdzające nie jest kontrolą podatkową ani celno-skarbową, więc co do zasady ma charakter nieformalny, dzięki czemu może być ono przeprowadzone bardzo sprawnie.

Autor: Ewelina Kukulska, Team Leader w obszarze Księgowości w MDDP Outsourcing.

Dowiedz się więcej na  https://www.mddp-outsourcing.pl/nabycie-sprawdzajace-szczegoly/