Szansa na oddłużenie – nowelizacja ustawy Prawo upadłościowe

Ustawą z dnia 30 sierpnia 2019 roku o zmianie ustawy Prawo upadłościowe oraz niektórych innych ustaw wprowadzony został szereg zmian polegających między innymi na liberalizacji procesów oddłużania osób fizycznych.

Ujednolicono możliwość umarzania zobowiązań konsumentów oraz przedsiębiorców będących osobami fizycznymi. Przewidziano także możliwość oddłużania upadłych poprzez ustalenie planu spłaty wierzycieli, umorzenie zobowiązań bez ustalania planu spłaty wierzycieli oraz warunkowe umorzenie zobowiązań bez ustalania planu spłaty wierzycieli.

Postępowanie oddłużeniowe można rozpocząć w terminie trzydziestu dni od dnia obwieszczenia postanowienia o zakończeniu postępowania upadłościowego. Wniosek w tym zakresie może złożyć upadły, który jest osobą fizyczną. Postanowieniem o ustaleniu planu spłaty wierzycieli sąd ustala w jakim zakresie i okresie upadły ma obowiązek spłacić wierzytelności ujęte na liście wierzytelności, które nie zostały wykonane w toku postępowania upadłościowego.

Sąd ustala również jaka część zobowiązań upadłego zostanie umorzona po wykonaniu przez niego planu spłaty wierzycieli. Przede wszystkim jednak sąd ocenia, jak doszło do powstania stanu niewypłacalności lub istotnego zwiększenia jej stopnia – czy upadły doprowadził do tego celowo, umyślnie, w skutek rażącego niedbalstwa, czy też w sposób niezawiniony.

Przed 24 marca 2020 r., jeśli upadły w sposób zawiniony lub w drodze rażącego niedbalstwa doprowadził się do stanu niewypłacalności lub istotnego zwiększenia jej stopnia, jego wniosek o ustalenie planu spłaty wierzycieli i umorzenie pozostałej części zobowiązań zawsze podlegał oddaleniu. Obecnie sąd oddali taki wniosek tylko w sytuacji, gdy upadły celowo doprowadził się do stanu niewypłacalności lub istotnego zwiększenia stopnia zadłużenia. Umyślność upadłego lub jego rażące niedbalstwo skutkuje natomiast wydłużeniem okresu, na jaki ustalony zostanie plan spłaty wierzycieli. Przy ustalaniu okresu planu spłaty wierzycieli pod uwagę brana jest również aktywność upadłego w wykonaniu tego planu.

W okresie, w którym upadły wykonuje plan spłaty wierzycieli, zabronione jest dokonywanie przez niego czynności prawnych, które mogłyby pogorszyć jego zdolność do wykonania planu spłaty. Jedynie w uzasadnionych przypadkach sąd może wyrazić zgodę na dokonanie takiej czynności, albo następczo zatwierdzić jej dokonanie. Ponadto, upadły do końca kwietnia każdego roku zobowiązany jest składać w sądzie sprawozdanie z wykonania planu spłaty wierzycieli za poprzedni rok kalendarzowy. Co istotne, co do zasady w okresie wykonywania planu spłaty wierzycieli niedopuszczalne jest wszczęcie wobec upadłego postępowań egzekucyjnych dotyczących wierzytelności powstałych przed ogłoszeniem upadłości. Umorzenie zobowiązań bez ustalania planu spłaty wierzycieli możliwe jest w przypadku, gdy sytuacja osobista upadłego w oczywisty sposób wskazuje, że jest on trwale niezdolny do dokonywania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli. Zauważyć należy, że również i ten rodzaj oddłużania nie został przez ustawodawcę uzależniony od tego, czy upadły umyślnie bądź w skutek rażącego niedbalstwa doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień. Przesłanką umorzenia zobowiązań bez ustalania planu spłaty jest tylko pozostawanie dłużnika w sytuacji trwałej niezdolności do dokonywania spłat wierzycieli. Trwała niezdolność w rozumieniu tego przepisu obejmuje taką sytuację osobistą dłużnika, która nie rokuje poprawy. Pod pojęciem tym nie kryją się natomiast trudności o charakterze przejściowym, nawet utrzymujące się od dłuższego czasu. Wniosek o umorzenie zobowiązań bez ustalania planu spłaty wierzycieli podlega oddaleniu przez sąd, jeśli stwierdzone zostanie, że doprowadzenie się przez upadłego do stanu niewypłacalności lub istotnego zwiększenia stopnia zadłużenia było działaniem celowym.

W sytuacji, w której po stronie upadłego zachodzi niezdolność do dokonywania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli, która nie ma charakteru trwałego, możliwe jest skorzystanie z instytucji warunkowego umorzenia zobowiązań bez ustalania planu spłaty wierzycieli. W takim przypadku zobowiązania upadłego umorzone zostaną w sposób ostateczny po upływie 5-letniego okresu, liczonego od dnia uprawomocnienia się postanowienia o warunkowym umorzeniu zobowiązań bez ustalania spłaty wierzycieli, chyba że w tym okresie upadły lub któryś z jego wierzycieli złożą wniosek o ustalenie planu spłaty. W okresie tych 5 lat na upadłym spoczywają obowiązki analogiczne do obowiązków upadłego wykonującego plan spłaty. Nieterminowe złożenie przez upadłego sprawozdania o jego sytuacji majątkowej i zawodowej oraz podanie w nim nieprawdziwych informacji (w szczególności zatajenie osiągniętych przychodów i nabytych składników majątkowych), dokonanie czynności pogarszającej sytuację majątkową upadłego bez uprzedniej bądź następczej zgody sądu, ukrycie majątku oraz prawomocne uznanie, że upadły dokonał czynności z pokrzywdzeniem wierzycieli, skutkuje uchyleniem przez sąd postanowienia o warunkowym umorzeniu zobowiązań bez ustalania spłaty wierzycieli. Sąd może odstąpić od uchylenia przedmiotowego postanowienia jedynie wówczas, gdy uchybienie obowiązkom przez upadłego ma charakter nieznaczny, bądź też z uwagi na uzasadnione względy słuszności lub względy humanitarne. Reasumując, przedstawione tryby oddłużania osób fizycznych prowadzących i nieprowadzących jednoosobowej działalności gospodarczej, zauważyć należy, że wprowadzone zmiany służyć mają przede wszystkim upadłym. Na dalszy plan zdaje się schodzić interes wierzyciela oraz szanse na zaspokojenie jego roszczeń. Niewątpliwie jednak liberalizacja prawa upadłościowego w przedmiocie oddłużania upadłych osób fizycznych skutkować może zwiększeniem zainteresowania tymi procesami w praktyce.

Autor: Iga Marcinkowska, Aplikant, Kancelaria Prawna „Chudzik i Wspólnicy Radcowie Prawni” sp.p.