Czy innowacyjność polskich firm jest zagrożona?

Jak podaje NCBR, liczba wniosków o finansowanie B+R i innowacji rekordowo rośnie,
a pandemia wzmocniła jeszcze ten trend wśród dużych firm, jak i startupów. Firmy mogą mieć jednak problem z wdrożeniem swoich innowacji. Pracownicy czują się zniechęceni do pracy, przeciążeni i niedoceniani – co z kolei pokazują badania Kincentric.

• Pracownicy nie identyfikują się z wizją przyszłości firmy promowaną przez zarządy
• Lawinowo spada poczucie, że pracownicy dzielą się swoją wiedzą – uważa tak 64% pracowników i jest to najniższy poziom od wielu lat
• Realną barierą realizacji innowacji jest słaba współpraca wewnątrz organizacji. Jedynie 39% pracowników uważa, że poszczególne grupy skutecznie ze sobą współpracują
• Prawie połowa (48%) polskich pracowników myśli o zmianie pracy

Wg nowego raportu NCBR, polskie firmy masowo interesują się pozyskaniem środków na badania i rozwój – w 2020 r. w porównaniu z rokiem 2015 liczba wniosków składanych przez duże przedsiębiorstwa wzrosła o 87 proc. a znaczna część przedsiębiorstw, które wykazują, że ponoszą nakłady na B+R (951 przedsiębiorstw wg danych GUS z 2019 r.) skutecznie stara się o fundusze na badania z NCBR. Nie tylko duże firmy rozumieją, że ich rozwój wymaga inwestycji w innowacje, nowe technologie, transformację cyfrową. Rekordowe zainteresowanie wsparciem finansowym, m.in. w programie „Szybka Ścieżka”, wykazują także mniejsze firmy i start-upy.

Tymczasem badania Kincentric za pierwsze półrocze 2021 potwierdzają pogarszający się klimat wewnątrz polskich organizacji. Wyraźnie widać, że w drugim kwartale 2021 r. popsuła się jakość relacji między pracownikami a pracodawcami. Odsetek osób, które myślą o zmianie pracy zwiększył się do 48% na koniec pierwszego półrocza 2021 (z 38% na koniec 2019 r.).

Okazuje się także, że gotowość polskich pracowników do dzielenia się wiedzą, która jest niezbędna dla rozwoju organizacji jest najniższa od wielu lat – dostrzega ją w swoim otoczeniu tylko 64% ankietowanych pracowników (dla porównania: w pierwszym okresie pandemii odsetek ten wynosił 84%, a w czasach „przed Covid” 73%). Realną przeszkodą realizacji projektów innowacyjnych jest także osłabienie współpracy wewnątrz organizacji – jedynie 39% respondentów uważa, że poszczególne grupy czy działy firmy skutecznie ze sobą współpracują. Oznacza to, że percepcja współpracy wśród pracowników jest aktualnie niższa niż nawet w 2019 r., kiedy wynosiła 40%.

Kolejnym kluczowym czynnikiem, utrudniającym zaangażowanie pracowników w budowanie innowacyjności, jest radykalne osłabienie (o 12 p.p.) poparcia dla wizji przyszłości firmy. Mniej niż połowa pracowników, czyli 40% ankietowanych, identyfikuje się z wizją rozwoju firm promowaną przez management.

Analizy Kincentric pokazują jednocześnie, że w polskich firmach kurczy się przestrzeń dla różnorodności, akceptacji odmiennych punktów widzenia i sposobów rozwiązywania problemów – liczba pracowników zadowolonych z tego aspektu spadła w ostatnim czasie o 13 p.p., do poziomu 64% na koniec pierwszego półrocza 2021 r.

– Firmy innowacyjne tworzą przestrzeń, w której pracownicy są zachęcani do otwartego dzielenia się opiniami, poszukiwania niestandardowych rozwiązań, testowania pomysłów bez obawy o negatywne konsekwencje – tłumaczy Magdalena Strózik, Senior Consultant, Kincentric Poland. – W wielu przypadkach praca z domu powoduje także zanik spontanicznych interakcji między pracownikami, ścierania się pomysłów czy łączenia działań w różnych częściach organizacji w większe idee, które są podstawą innowacyjności – dodaje.

Jednocześnie, eksperci Kincentric zwracają uwagę na rosnące przeciążenie polskich pracowników. Z badań tej firmy doradczej wynika, że po pierwszym półroczu tego roku tyko połowa polskich pracowników ma poczucie równowagi między pracą a życiem osobistym
i jest to najniższy poziom od wielu lat.

– Jest to szczególnie niebezpieczne z dwóch powodów. Po pierwsze przeciążenie obowiązkami powoduje, że brak jest przestrzeni na twórczość i kreatywne myślenie. Drugi ważny aspekt ma swoje podstawy biologiczne – zwiększony poziom stresu sprawia, że skupiając się na „przetrwaniu” nie rozwijamy naszej kreatywności – podkreśla Magdalena Strózik.

Narastającemu przeciążeniu pracowników towarzyszy spadek zadowolenia z otrzymywanego wynagrodzenia. Tylko 24% respondentów jest przekonanych, że ich wynagrodzenie jest adekwatne do wkładu pracy. Przed pandemią, czyli w 2019 r. wynik ten był wyższy o 4 p.p. w stosunku do początku 2021. O 6 p.p. spadł w tym samym okresie odsetek osób, które czują, że firma docenia ich wysiłek i teraz wynosi 44%.

Postawy pracowników zbadane przez Kincentric mogą utrudnić realizację wizji i koncepcji biznesowych, które inicjują polscy menadżerowie. Z czerwcowego raportu NCBR wynika, że 88% menedżerów uważa, że prowadzenie innowacyjnego projektu pozwoli uniknąć zahamowania działalności badawczo-rozwojowej. Realizacja nowatorskich projektów, ich zdaniem, pomaga firmom przezwyciężyć skutki wywołane przez pandemię COVID-19.

– Liczba składanych wniosków o środki na innowacje lawinowo rośnie, ponieważ menedżerowie widzą szansę dla swoich firm właśnie w podnoszeniu innowacyjności. Tym bardziej, pracodawcy powinni stworzyć w firmach odpowiedni grunt sprzyjający efektywnemu wykorzystaniu środków – tłumaczy Magdalena Strózik. Kto i z jakim skutkiem będzie realizować projekty inwestycyjne, gdy pracownicy czują, że praca jest coraz bardziej absorbująca, a płynące z niej korzyści nie są adekwatne do wysiłku. Firmy nie wykorzystają w pełni środków pozyskanych na innowacje, jeśli nie zadbają o jakość współpracy, dzielenie się wiedzą, większą akceptację różnorodności, odbudowanie zaufania i adekwatne wynagradzanie pracowników – podsumowuje.

Bilans udziału dużych firm w programach NCBR z lat 2015 – maj 2021 to ponad 2,5 tysiąca wniosków o dofinansowanie prac badawczo-rozwojowych złożonych przez 1120 przedsiębiorstw i 811 przyznanych grantów dla 544 firm.

Kincentric