Bielsko-Biała – miasto z dobrym klimatem

Zmiany klimatyczne to dziś jedno z największych wyzwań, z jakimi przychodzi się zmierzyć człowiekowi. Mając na względzie fakt, iż w Polsce większość obywateli żyje w miastach, to właśnie miasta znajdują się na pierwszej linii frontu walki z wyzwaniami klimatycznymi, a lista problemów do rozwiązania jest długa. Nawalne deszcze, gwałtowne wiatry, fale upałów powodujące susze, fale zimna, powstawanie miejskich wysp ciepła, niska emisja czy zaburzenia cyrkulacji powietrza w mieście, to najczęstsze z ekstremalnych zjawisk meteorologicznych, jakich doświadczamy w ostatnich latach, a warto podkreślić, że ich częstotliwość i nasilenie ciągle się zwiększa.

Konieczne jest więc podjęcie szeregu działań, które nie tylko pozwolą niwelować skutki tych zjawisk, ale także ograniczą częstotliwość ich występowania i zredukują ich siłę. Dlatego modernizacja systemów grzewczych, zmiany w transporcie, polityce wodnej, a także zagospodarowaniu przestrzeni miejskich, to tylko niektóre z aspektów, gdzie spora część odpowiedzialności za powodzenie w walce z wyzwaniami zależeć będzie od aktywności lokalnych decydentów.

Miasto Bielsko-Biała już od wielu lat prowadzi intensywne działania skoncentrowane na przywróceniu dobrostanu środowiskowego, dzięki czemu efekty już dziś są odczuwalne zarówno przez mieszkańców, jak i licznie przybywających do miasta turystów. Bielsko-Biała chce tym samym stać się miastem z „dobrym klimatem” zarówno w kontekście oferowanej jakości życia, jak i prowadzenia biznesu.

Położenie Bielska-Białej u podnóża Beskidów, na przecięciu szlaków drogowych północ-południe (droga S1) i wschód-zachód (droga S52) sprawia, że miasto jest jednym z ważniejszych ośrodków gospodarczych południa Polski. Niemal ta sama odległość dzieli Bielsko-Białą od takich europejskich stolic, jak Warszawa, Wiedeń, Praga czy Budapeszt. Wzmożony ruch transportowo-turystyczny skutkuje większą emisją zanieczyszczeń, które trafiają do środowiska. Dlatego miasto intensywnie zabiegało o budowę obwodnic, co w efekcie pozwoliło na wyprowadzenie głównego ruchu tranzytowego z centrum miasta.

 W ramach walki z niską emisją, dzięki miejskim programom dotacji do likwidacji „kopciuchów”, od roku 2007 w domach mieszkańców miasta instalowane jest ogrzewanie ekologiczne. Do tej pory z przestrzeni miejskiej zniknęło już ponad 4000 starych pieców i kotłów, a planowane zakończenie programu w 2027 gwarantuje, iż kolejne „kopciuchy” będą sukcesywnie eliminowane, co znacząco przyczyni się do poprawy jakości powietrza atmosferycznego w mieście.

 Na uwagę zasługuje fakt, iż najstarsze, zabytkowe kamienice, położone najczęściej w centrum miasta, są także objęte działaniami ekologicznymi. Tam, gdzie to tylko możliwe, są one podłączane do miejskiej sieci ciepłowniczej. Jest to najbardziej przyjazny środowisku i energetycznie bezpieczny sposób usunięcia źródeł niskiej emisji, ponieważ na terenie miasta funkcjonuje nowoczesna elektrociepłownia o sprawności wytwarzania na poziomie 89%. Co więcej, zainteresowane wspólnoty mieszkaniowe, które zlikwidują ogrzewanie węglowe, mogą otrzymać dotację do wykonania wewnętrznych instalacji centralnego ogrzewania oraz ciepłej wody użytkowej. Dzięki temu do sieci podłączono już 145 lokali w 10 kamienicach prywatnych. Natomiast w budynkach publicznych miasta od roku 2000 nie funkcjonuje już ani jedno źródło węglowe.

  Miasto Bielsko-Biała jest również aktywne na arenie międzynarodowej, gdzie jako wieloletni sygnatariusz europejskiego Porozumienia Burmistrzów na rzecz zrównoważonej energii, znalazło się w gronie miast wysoce świadomych wpływu użytkowania energii na kondycję środowiska przyrodniczego. Dlatego w swoich działaniach stawia na racjonalizację korzystania z mediów energetycznych oraz wykorzystywanie jej odnawialnych źródeł.

   Na wielu obiektach samorządowych funkcjonują już instalacje odnawialnych źródeł energii, a od 2020 r. realizowany jest projekt „Odnawialne źródła energii dla mieszkańców Bielska Białej”, w ramach którego, dzięki wsparciu funduszy unijnych, montowanych jest 1000 instalacji odnawialnych źródeł energii w domach jednorodzinnych, takich jak: pompy ciepła, elektrownie fotowoltaiczne czy kolektory słoneczne. Warto wspomnieć, iż wcześniej samorząd dofinansował również ponad 1000 takich instalacji ze środków własnych. Z kolei dzięki inwestycjom w zakresie miejskiej infrastruktury udało się m.in. skanalizować miasto w ponad 98%, przeprowadzić termomodernizacje budynków publicznych oraz unowocześnić sieć ciepłowniczą. W chwili obecnej duży nacisk kładzie się na rozwój ruchu rowerowego oraz transportu publicznego.

   Miasto stawia również na zieleń i przyrodę. Powstające parki, ogrody oraz bogato ukwiecone ulice wpisują się w „Plan adaptacji Miasta Bielsko-Biała do zmian klimatu” zmniejszając negatywny efekt miejskiej wyspy ciepła i pozytywnie wpływają na samopoczucie mieszkańców i turystów. Działanie to zapewniło Bielsku-Białej tytuł najpiękniej ukwieconego miasta w Polsce w plebiscycie Terra Flower Power w latach 2020 i 2021.

   Lokalny samorząd ponadto motywuje samych mieszkańców do dbałości o lokalne środowisko przyrodnicze. Jednym z działań z tego zakresu jest uruchomiony w 2020 r. program dotacyjny „Bielsko-Biała łapie deszcz”, który zachęca do efektywnego gospodarowania wodą opadową na terenie swojej posesji poprzez instalację zbiornika na deszczówkę. Pozwala to zarówno ograniczyć ryzyko podtopień, jak również braku wody w czasie suszy. W ramach wsparcia dofinansowano ponad 2000 takich inwestycji. Pojawiły się także kolejne programy dotacyjne, takie jak „Zielone dachy dla miasta Bielska-Białej” oraz „Zielona energia dla miasta Bielska-Białej”, w ramach których mieszkańcy mogą uzyskać wsparcie na realizację inwestycji w tym zakresie. Tak wiele różnorodnych działań to cecha długofalowej strategii miasta.

   Konsekwencja w działaniu to bardzo istotny element w walce o lepszy klimat. Bielsko-Biała już w roku 2010, jako pierwsze miasto w Polsce, przyjęło „Plan działań na rzecz zrównoważonej energii” (tzw. Plan SEAP), który zakładał redukcję zużycia energii i emisji CO2 o 20% do roku 2020 poprzez m.in. likwidację „kopciuchów”, termomodernizację budynków, wykorzystanie OZE i zmianę zachowań mieszkańców na te prośrodowiskowe. Trzymając przyjęty kurs, w październiku 2020 r. miasto odnowiło swoje zobowiązanie w Porozumieniu Burmistrzów na rzecz energii i klimatu, aby w roku 2030 osiągnąć zmniejszenie emisji CO2 do powietrza o 40%. Obecnie Porozumienie liczy ponad 11 tys. miast-sygnatariuszy z całego świata.

   Wymiernym efektem opisanych powyżej działań jest poprawa wskaźników jakości powietrza (pyły PM10 i PM2,5, benzoalfapiren), które jeszcze do roku 2013 były znacznie przekroczone, a teraz z roku na rok ulegają systematycznej poprawie. Od 2014 r. nie notuje się już przekroczeń dopuszczalnych rocznych stężeń w pyłach PM10, a od 2019 r. nie ma przekroczeń pyłu PM10 w zakresie normy dopuszczalnej liczby dni z przekroczeniami. Pozostałe wskaźniki notują najniższe w historii wartości.

   Taki stan rzeczy to zasługa zarówno ww. działań inwestycyjnych, jak i edukacyjnych. Przy tej okazji warto wspomnieć, iż od roku 2011 nieprzerwanie prowadzona jest kampania promocyjno-edukacyjna „Bielsko-Biała chroni klimat”. Akcja ta kierowana jest w szczególności do mieszkańców miasta przy udziale blisko 90% placówek oświatowych. W 12 edycjach kampanii uczestniczyło do tej pory łącznie ponad 40 tys. osób. Sukces kampanii nie byłby możliwy bez stworzenia odpowiedniej struktury nauczycieli-koordynatorów kampanii (ok. 200 osób), którzy działają w bielskich szkołach i przedszkolach. „Bielsko-Biała chroni klimat” to wyjątkowe przedsięwzięcie, autorski pomysł władz miasta pozwalający zaangażować mieszkańców i podmioty lokalne w klimatyczno-energetyczną strategię miasta, co zostało zauważone i docenione zarówno w kraju, jak i za granicą.

 Kampania otrzymała wiele nagród, a do najważniejszych należy nagroda główna w konkursie o Europejską Nagrodę Sektora Publicznego – EPSA 2013. W ramach tego konkursu Kampania została oceniona jako najlepszy projekt realizowany przez samorządy lokalne w Europie. W konkursie rywalizowało łącznie 230 projektów z 26 krajów i instytucji europejskich. Kampania zdobyła również nagrodę główną na europejskim festiwalu nauk przyrodniczych „Science on Stage 2013”, gdzie zaprezentowano 350 projektów z 27 krajów Europy. W kategorii: school cooperation, kampania została uznana za wyjątkowy projekt zapewniający wzrost środowiskowej świadomości społecznej. Nie byłoby to możliwe gdyby nie dobra współpraca samorządu z oświatą. Od 2020 r. miasto szczyci się jeszcze jedną nagrodą za kampanię – to nagroda Ekolaur 2020, przyznana przez Polską Izbę Ekologii w kategorii dla miast powyżej 100 tys. mieszkańców.

 Dzięki wieloletnim staraniom i koncentracji władz lokalnych na działaniach prowadzących do podnoszenia jakości życia mieszkańców miasta, już dziś można powiedzieć, że Bielsko-Biała to miasto dobre do życia i pracy. Potwierdzeniem tego jest obecność miasta w roku 2018, a następnie w 2021 r. w czołówce rankingu Polskich Miast Zrównoważonych realizowanym przez międzynarodową firmę konsultingową Arcadis, który porównuje 50 najbardziej zaludnionych polskich miast w ich zrównoważonym rozwoju: społecznym, środowiskowym i gospodarczym. Szczególnie wart podkreślenia jest fakt, iż Bielsko- Biała zostało bardzo wysoko ocenione w obszarze „Środowisko”. Obrany kierunek w zakresie zrównoważonego rozwoju znalazł odzwierciedlenie również w „Strategii rozwoju Bielska-Białej do 2030 roku”. Wynikająca ze Strategii wizja miasta opisuje go jako miasto „wygodne do życia”, „zielone i odporne” oraz „produktywne”. Wygląda na to, że wizja ta powoli zaczyna się urzeczywistniać, gdyż najnowszy ranking najszczęśliwszych polskich miast, wykonany na zlecenie portalu Otodom pokazuje, że bielszczanie są szczęśliwi w swoim mieście. Bielsko-Biała na skutek ich oceny znalazło się na 5. miejscu wśród miast o najwyższym poziomie szczęścia. Zgodnie z 12 kryteriami oceny – „szczęśliwe miasto” to takie, które zapewnia mieszkańcom komfortowe warunki do życia, dba o ich zdrowie i bezpieczeństwo oraz budowanie relacji międzyludzkich.

Najbliższa przyszłość Bielska-Białej jest więc jasno określona poprzez przyjętą strategię rozwoju, a także konsekwentnie od lat realizowane działania na rzecz ochrony klimatu i zwiększania efektywności energetycznej. Miasto zamierza pozostać na dawno obranym kursie, skutecznie realizując ambitne cele klimatyczno-energetyczne, dzięki czemu jego mieszkańcy będą mogli cieszyć się życiem w zdrowym i przyjaznym środowisku.

Artykuł pochodzi z magazynu:
FOCUS ON Business #6 September-October (5/2022)