Edukacja szachowa dzieci i młodzieży: Dlaczego według badań warto, żeby dzieci grały w szachy
„Nauczcie dzieci grać w szachy, a o ich przyszłość możecie być spokojni” – to słowa Paula Morphy’ego – nieoficjalnego szachowego mistrza świata w latach 1858–1884. Dlaczego warto grać w szachy?
Ponieważ podczas partii szachów dziecko rozwija nie tylko umiejętności stricte związane z samą królewską grą, ale i inne – coraz bardziej przydatne w dzisiejszym świecie – kompetencje.
Jedną z osób, które postanowiły to potwierdzić, jest profesor Robert Boruch z Uniwersytetu Pensylwanii. W 2011 roku w 33 szkołach we Włoszech przeprowadził badanie, którego celem było sprawdzenie, czy umiejętność gry w szachy poprawia zdolności matematyczne uczniów. Założenia całego eksperymentu były następujące: test matematyczny przed wprowadzeniem zajęć szachowych, 30-godzinny kurs szachów pod okiem certyfikowanego instruktora, ponowna weryfikacja umiejętności matematycznych uczniów. Badanie potwierdziło to, co wcześniej odkryli inni naukowcy (m.in. Robert M. Berkman w 2004 r. i Guillermo Campitelli w 2008): szachy rozwijają kompetencje matematyczne. Dzieci, które uczestniczyły w zajęciach nauki gry w szachy, poprawiły rezultaty swoich testów o 12%. Z kolei według badań Roberta Fergusona (ACF, 1983) wśród dzieci, które grały w szachy, o 17,3% wzrosła zdolność do krytycznego myślenia (w porównaniu do uczniów biorących udział w innych wspomagających formach zajęć, którzy poprawili się o 4,6%).
Jakie jeszcze umiejętności przydatne życiowo może rozwinąć u Twojego dziecka gra w szachy?
Poza wyżej wymienionymi kompetencjami matematycznymi i krytycznego myślenia z moich obserwacji wynika, że młodzi szachiści na ogół mają lepiej rozwiniętą pamięć, zdolność do koncentracji – która w świecie przebodźcowania odgrywa coraz większą rolę – oraz nawyk dyscypliny, szczególnie ważny w królewskiej grze, jaką są szachy. Umiejętność zachowania swojej dyscypliny jest fundamentem sukcesu w dorosłym życiu, a szachy jak mało który sport pomagają w jej rozwijaniu. Często jest w partii szachów tak, że jeden błąd niweczy cały wysiłek i potrafi obrócić wygraną pozycję w natychmiastową porażkę. W mojej opinii istotne jest to, że dzieci uczą się tych zdolności często nieświadomie, szczególnie na początku nauki gry w szachy. Nauka umiejętności przydatnych życiowo odbywa się w ramach „dodatku” do gry w szachy, co pozwala wzrastać młodym szachistom zarówno w sferze gry, jak i w ramach wyżej wymienionych kompetencji, które w dorosłym życiu mogą i często odgrywają szczególną rolę.
Poza tym szachy stanowią również ukrytą wartość, na początku niezauważalną przez dzieci: szachy są sprawiedliwe. Nie można przenieść odpowiedzialności na boczny podmuch wiatru lub na sędziego, który odgwizdał niesprawiedliwy rzut karny. Szachy wymagają też rywalizacji w postawie fair play oraz mają królewskie pochodzenie, co w długoterminowej perspektywie może mieć realny wpływ na kreowanie osobowości.
Bez względu na wiek dziecka, szachy mogą rozwinąć nie tylko jego koncentrację, ale też zwiększyć cierpliwość i wytrwałość. Rozgrywka na „analogowej” planszy o 64 polach stoi w opozycji do szerokiej gamy gier mobilnych, przepełnionych bodźcami stymulującymi i pobudzającymi dziecko. Szachy przeżywają swój renesans i cieszą się zainteresowaniem coraz szerszego grona rodziców oraz dzieci. Królewska gra uczy spokoju i pozwala się skupić. Grając w szachy, jesteś tylko tu i teraz. Jesteś tylko Ty, Twój przeciwnik oraz plansza. Nic innego, żadne zbędne kolory i dźwięki nie odwracają Twojej uwagi. To sytuacja, która zdecydowanie uspokaja i pozwala zachować równowagę w świecie przesyconym elektroniką.
Królewska gra może być też doskonałą okazją do rodzinnych spotkań. Trudno znaleźć drugą taką grę, w której niezależnie od wieku możemy rywalizować jak równy z równym. W szachach nie ma absolutnie żadnych ograniczeń. Rodzic z dzieckiem przy szachownicy? A może pojedynek pokoleń: dziadkowie stają do boju z młodszymi? Królewska gra ma w sobie magię łączenia najróżniejszych osób we wspólnej pasji.
Często grywa się też w parkach. Kojarzysz duże szachy ogrodowe? W dużych miastach oraz kurortach wypoczynkowych są szalenie popularne. Do wzrostu popularności szachów przyczyniła się też kinematografia. Serial „Gambit królowej” zna już większość (dorosłych), jednak ja polecam też film „Szachowe dzieciństwo” o młodym, amerykańskim geniuszu szachowym, który można obejrzeć całą rodziną.
Podsumowując, szachy są grą, która wzmacnia rozwój dzieci i młodzieży. Warto pamiętać też, że pomagają budować relacje rodzinne i dla dorosłych może to być świetny sposób na budowanie relacji z dziećmi. W końcu co jest lepszego niż wspólnie spędzony czas z dala od komputera i tableta? Królewska gra łączy pokolenia.
Jak nauczyć się grać w szachy w kilka minut?
Przeczytaj książkę „Szachy w Godzinę”
