Kapitał intelektualny miasta Szczecina

Zgodnie z jedną teorii zaprezentowaną przez dr Dorotę Węziak- -Białowolską w książce „Model kapitału intelektualnego regionu. Koncepcja pomiaru i jej zastosowanie” możemy definiować kapitał intelektualny, jego występowanie w danym regionie, na bazie następujących składników: kapitał ludzki, kapitał społeczny, kapitał rozwoju oraz kapitał strukturalny.

W niniejszym artykule scharakteryzowano Szczecin, bazując na podstawowych kategoriach występujących w koncepcji kapitału intelektualnego, tak, aby umożliwić pełną analizę potencjału miasta, zgodnie z prezentowaną teorią.

Kapitał ludzki

Kapitał ludzki, według dr Doroty Węziak-Białowolskiej to wiedza i wykształcenie, umiejętności i zdolności posiadane przez ludzi oraz charakteryzujące ich cechy osobowościowe związane z przedsiębiorczością, skłonnością do innowacji oraz chęcią zdobywania wiedzy w ramach edukacji formalnej i nieformalnej.

Studenci w Szczecinie

W roku 2010 wg informacji z Banku Danych Lokalnych gus w Szczecinie studiowało w sumie 56474 a szkoły wyższe opuściło 15 476 osób. Procentowy rozkład studentów ze względu na kierunek studiów został zaprezentowany na wykresie 1.

Największa liczba osób studiuje kierunki społeczne, takie jak psychologia, socjologia czy stosunki międzynarodowe. W roku 2010 na tych kierunkach było prawie 9,5 tysiąca osób, czyli 17 procent wszystkich studentów ze Szczecina. Kolejną dużą grupę stanowili studenci kierunków związanych z ekonomią i administracją, stanowili oni 15 procent wszystkich szczecińskich studentów. Stosunkowo dużo osób studiowało też kierunki medyczne, głownie na Pomorskim Uniwersytecie Medycznym.

Dla inwestorów z branży bpo/ssc istotna jest przede wszystkim liczba absolwentów kierunków ekonomicznych, technicznych i informatycznych, gdyż właśnie takie usługi są najczęściej świadczone przez centra usług lokalizowane w polskich miastach. Szczecin wydaje się szczególnie dobrą lokalizacją dla centrów badawczo-rozwojowych, które chętnie zatrudniają absolwentów kierunków technicznych oraz tych związanych z produkcją i przetwórstwem. Liczba absolwentów tych właśnie kierunków od kilku lat w Szczecinie wzrasta. Pozytywny trend przedstawiono na wykresie 2.

Znajomość języków obcych

Niezwykle istotną kwestią, wpływającą na decyzję o lokalizacji centrów usług jest znajomość języków obcych. W Szczecinie 97,04% studentów zadeklarowało, co najmniej podstawową znajomość języka angielskiego. Jest to jeden z lepszych wyników w skali kraju, natomiast większość pracodawców z sektora traktuje znajomość angielskiego jako standard i poszukuje pracowników władających również innymi językami obcymi. Wśród szczecińskich studentów najbardziej popularny jest język niemiecki, do jego znajomości przyznaje się 89 procent studentów, przy czym 42% deklaruje poziom zaawansowany lub średniozaawansowany. Tak wysoka znajomość języka niemieckiego jest unikalna w skali kraju i wskazuje na Szczecin, jako czołowe miejsce na lokalizacje centrów usług nastawionych na obsługę rynków niemieckojęzycznych.

Mniej osób zadeklarowało znajomość innych języków, wciąż jednak odsetek ten jest wyższy niż średnia dla Polski. Do znajomości języka francuskiego przyznało się 19,54% ankietowanych a po rosyjsku mówi 16,25%. Dane na temat znajomości języków obcych wśród szczecińskich studentów przedstawione zostały na wykresie 3.

Kapitał rozwoju

Kapitał rozwoju według dr Doroty Węziak-Białowolskiej odzwierciedla zdolność regionu do innowacji, wyraża się poprzez poziom obecnych inwestycji oraz przyszłe możliwości inwestycyjne w badania i rozwój.

Szczecin odgrywa znaczącą rolę na mapie 8 największych ośrodków skupiających inwestycje z branży SSC/BPO w Polsce . Natomiast wciąż jest uznawany za rynek dopiero wzrastający, mający potencjał, aby przyciągnąć kolejne inwestycje, jak również umożliwić rozwój istniejącym.

Dotychczas w Szczecinie swoje operacje utworzyło 9 instytucji z kapitałem zagranicznym (Tabela 1).

Inwestorzy głównie zdecydowali się na zlokalizowanie tu procesów it również tych związanych z badaniami i rozwojem nowych technologii oraz procesów związanych z obsługą klienta, szczególnie niemieckojęzycznego.

Wskazuje to na wysoki stopień innowacji istniejących centrów usług, co daje dobry zaczątek do lokalizacji na tym rynku podobnych procesów. Ponadto techniczne zaplecze oraz przeważająca liczba absolwentów kierunków inżynieryjnych umożliwiają wzrost centrów badawczo – rozwojowych.

W Szczecinie zlokalizowano również centra związane z obsługą klienta, w których wymaga się od pracowników biegłej znajomości języków obcych, jak również dodatkowych umiejętności, wiedzy branżowej w zakresie bankowości czy informatyki. Takie organizacje nastawione są na szkolenie kadry oraz ustawiczne rozwijanie poszczególnych kompetencji w ramach zakładu pracy. Często współpracują z zagranicznymi jednostkami na zasadzie transferu wiedzy i doświadczeń, również w ramach wymiany pracowniczej.

Szacuje się, że w szczecińskich centach usług obecnie pracuje ok. 2,4 % Osób, z 69 tysięcy ogółu zatrudnionych w sektorze w Polsce. W porównaniu z rokiem 2008, zatrudnienie w mieście wzrosło o 87%, co wskazuje na bardzo duże tempo rozwoju branży w skali lokalnej (źródło: absl).

Zarobki w centrach, w przypadku osób z doświadczeniem, przewyższają średnią krajową (3 366 pln brutto / ii kwartał 2011), natomiast są wciąż niższe, w porównaniu z większymi ośrodkami.

Polska postrzegana jest jako kraj szczególnie atrakcyjny pod kątem lokalizacji procesów zaawansowanych, opartych na wiedzy tzw. Kpo. Szczecin jako rynek rozwijający się ma, zatem duże szanse na coraz bardziej innowacyjne projekty z branży.

Kapitał strukturalny

Kapitał strukturalny dr Dorota Węziak-Białowolska definiuję jako infrastrukturę społeczną i techniczną. Infrastrukturę społeczną określono jako zespół urządzeń publicznych zaspokajających socjalne, oświatowe i kulturalne potrzeby ludności. Do infrastruktury technicznej, określającej szeroko rozumiane warunki życia i pracy w regionie, zaliczono infrastrukturę transportową i komunikacyjną, w tym zwłaszcza infrastrukturę telefoniczną i dostęp do Internetu.

Infrastruktura techniczna

Potencjał regionu w dużym stopniu zależy od tego jak dobrze rozwinięta jest infrastruktura techniczna, w tym, szczególnie istotna, infrastruktura informatyczna, mierzona m.in. wskaźnikiem komputeryzacji w szkołach.

W Szczecinie jest on dość wysoki: w przypadku szkół podstawowych wynosi prawie 91,5%, w przypadku gimnazjów 79,6% a dla szkół ponadgimnazjalnych, czyli liceów, techników oraz szkół zawodowych 69,3%.

Drugą wielkością, która informuje o powszechności dostępu do technologii informatycznych jest wskaźnik liczby uczniów przypadających na jeden komputer. W przypadku szkół ponadgimnazjalnych Szczecin może się pochwalić najbardziej korzystnym współczynnikiem wśród dużych miast Polski, na jeden komputer przypada tam tylko trochę ponad 7 uczniów. Dane te przedstawiono na wykresie 4.

Szkoły wyższe w Szczecinie

Istotną częścią kapitału strukturalnego są szkoły wyższe, które pełnią znaczącą rolę w rozwoju kapitału ludzkiego.

Na terenie Szczecina znajduje się 18 uczelni wyższych, w tym 2 uniwersytety, wyższa szkoła morska oraz uniwersytet medyczny. Do najważniejszych i największych uczelni w Szczecinie należą Uniwersytet Szczeciński, Akademia Morska w Szczecinie, Pomorski Uniwersytet Medyczny oraz Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny. Listę szkół wyższych w Szczecinie przedstawiono w Tabeli 3.

Budowlana euforia

Szczecin poczynił wyraźne postępy w zakresie przygotowania zasobów nieruchomości dla potencjalnych najemców. Pod koniec pierwszej połowy 2011 roku całkowita podaż powierzchni biurowej w mieście przekroczyła 71 000 m2.

Do końca 2010 roku aktywność deweloperów była raczej umiarkowana, jednak powodzenie jakim cieszył się budynek OXYGEN wykazał, iż w Szczecinie popyt na nowoczesną powierzchnię biurową przekracza podaż, co zachęciło innych deweloperów do rozpoczęcia nowych inwestycji.

Obecnie w fazie realizacji znajdują się cztery projekty: Piastów Office Park I, Brama Portowa I&II, Lastadia Office oraz Baltic Business Park. Po ich ukończeniu, rynek powierzchni biurowej zwiększy się o ponad 67 000 m2, co oznacza tym samym podwojenie obecnych zasobów. Niebawem rozpocznie się budowa budynku Hanza Tower.

Na etapie planowania znajduje się 85 000 m2, jednakże jedynie 17% powierzchni w realizowanych obecnie projektach biurowych zostało zarezerwowanych umowami typu pre-let.

Rynek sprzyjający najemcom

Coraz większa aktywność deweloperów jest w oczywisty sposób zjawiskiem sprzyjającym przyszłym najemcom, którzy jednakże powinni mieć świadomość, iż pierwsze, nowe budynki zostaną oddane do użytku najwcześniej w 2012 roku. Do końca 2011 roku, na szczecińskim rynku biurowym pojawi się jedynie 1 500 m2 powierzchni w odnowionej kamienicy.

W ślad za ograniczoną podażą nowoczesnej powierzchni oraz znaczącym wzrostem popytu, nastąpiło podniesienie stawek czynszów ofertowych za najbardziej atrakcyjne lokalizacje w centrum miasta. Oscylują one w granicach 11,5 do 14 €/ m2/ miesiąc. Niemniej jednak, mając na uwadze 9,5% poziom pustostanów w budynkach istniejących oraz ponad 80% w budowanych obiektach można przypuszczać, iż rynek biurowy w Szczecinie ulegnie przekształceniu w rynek najemcy i pozostanie takim przynajmniej do końca pierwszej połowy 2013 roku.

Coraz więcej podmiotów zainteresowanych wynajęciem powierzchni w powstających biurowcach może liczyć na atrakcyjne zachęty, nie tylko w odniesieniu do stawek czynszu, ale również w postaci zwrotu kosztów na aranżację wnętrz lub okresu zwolnienia z czynszu.

Lepsza dostępność

Szczecin jest ważnym węzłem transportowym w obszarze północno-wschodniej Polski. Dzięki autostradzie A6, miasto ma bezpośrednie połączenie z europejską siecią transportową, natomiast niedawno ukończona droga ekspresowa S3 do Gorzowa Wielkopolskiego zapewnia Szczecinowi dogodną komunikację z regionami w głębi kraju.

Mimo to, miasto nie posiada dobrego połączenia z Bydgoszczą i Trójmiastem, choć w przypadku tego ostatniego, niedawno uzyskana decyzja środowiskowa dla trasy nr 6 pozwoli na jej dostosowanie do standardów drogi ekspresowej. Niemniej jednak, inwestycja ta nie rozpocznie się przed 2013 rokiem. Należy natomiast zauważyć, iż miasto realizuje lub planuje wiele projektów infrastruktury drogowej, zakładających jej ulepszenie oraz budowę nowych połączeń.

Kapitał społeczny

Kapitał społeczny według dr Doroty Węziak-Białowolskiej to zespół norm społecznych i prawnych oraz wspólnie podzielanych wartości, zwyczajów kształtujących świat relacji społecznych i ekonomicznych, a wyrażających się przede wszystkim w poziomie zaufania społecznego oraz w odpowiedniej jakości i ilości formalnych i nieformalnych międzyludzkich sieci powiązań oraz relacji między szeroko rozumianymi instytucjami i przedsiębiorstwami.

Szczecin to wyjątkowy rynek, na co mają wpływ czynniki historyczne, kulturowe, a przede wszystkim położenie geograficzne.

Doskonałe położenie handlowe, powiązania historyczne oraz związki kulturowe z wieloma państwami powodują, że miasto stanowi obszar międzynarodowy, a mieszkańcy są otwarci na inne narodowości i łatwo adaptują się w nowym środowisku, również środowisku pracy. Otwartość na inne kultury potwierdzają wyniki badania Diagnoza Społeczna z roku 2009.

Największe miasto w zachodniopomorskim wyróżnia się również w obszarze zaufania społecznego. Jego mieszkańcy mają najmniejsze na tle kraju wątpliwości co do wzajemnej szlachetności intencji (niewielki współczynnik podejrzliwości), co może potencjalnie prowadzić do swobodniejszej i bardziej efektywnej współpracy (pracy w zespole). Szczecinianie są wobec siebie wyrozumiali i bez trudu nawiązują wzajemny kontakt. (Źródło: Diagnoza Społeczna 2009)

Położenie Szczecina na styku trzech całości kulturowych: polskiej, niemieckiej oraz skandynawskiej odzwierciedlone w doskonałej sieci infrastrukturalnej, powoduje, że wielu Szczecinian od pokoleń pracuje, bądź prowadzi działalność na rynkach zagranicznych, przez co doskonale znają język, jak również wdrożyło się w obyczaje i kulturę pracy wymienionych państw. W ostatnim okresie można zaobserwować ciekawy trend migracji do Szczecina obywateli Niemiec oraz Skandynawii. Pomimo niższych zarobków, Polska zaczyna być postrzegana jako atrakcyjny rynek, umożliwiający zdobycie doświadczenia zawodowego osobom młodym, po studiach, których szczególnie chętnie widzą w swoich szeregach centra usług. Bliskość wielkich ośrodków tj. Berlin, Kopenhaga czy Sztokholm i łatwe połączenia, dają poczucie przebywania na rynku międzynarodowym, co jest dodatkowym czynnikiem przyciągającym kadry do Szczecina.

Podsumowanie

Poszczególne kryteria opisujące kapitał intelektualny wskazują, iż Szczecin posiada ogromny potencjał do rozwoju inwestycji opartych na wiedzy oraz wymagających współpracy w środowisku międzynarodowym. Element ludzki stanowi jeden z głównych atutów miasta wojewódzkiego, zarówno pod względem profesjonalnego przygotowania, wykształcenia, jak i znajomości języków obcych. Ponadto specyfika rynku, występujący klimat społeczny, czynią Szczecin miastem o orientacji międzynarodowej oraz prozachodniej; miastem świadomym własnej przeszłości i tożsamości, jak również otwartym na innowacyjność i nowe wyzwania.

Autorzy: Jadwiga Naduk, Tomasz Szreder, Jan Szczepanowski - HAYS Poland; Agnieszka Sosnowska - Jones Lang LaSalle

Outsourcing&More