Kiedy można skorzystać z „ulgi na złe długi”?

Każdy przedsiębiorca zna chyba z autopsji taką sytuację: klient zwleka z zapłatą faktury, mimo że termin płatności dawno już minął, a tymczasem na biurku zaczynają piętrzyć się rachunki, faktury i inne należności do opłacenia. Podatnicy, którym nie udało się uzyskać należności od kontrahentów w odpowiednim terminie, mają jednak w swoim ręku silną broń, o której często nawet nie wiedzą: ustawowe prawo odzyskania podatku VAT zapłaconego w urzędzie skarbowym. Chodzi o tzw. „ulgi na złe długi”, czyli wierzytelności, których nieściągalność została uprawdopodobniona. Prawo to obarczone jest jednak pewnymi uwarunkowaniami, które zostały szczegółowo opisane w art. 89a ustawy o podatku od towarów i usług.

Kiedy można skorzystać z „ulgi na złe długi”?

Aby uzyskać możliwość odpowiedniej korekty należnego podatku, trzeba trochę poczekać. Wierzytelność zostaje uznana za prawdopodobnie nieściągalną dopiero po upływie 150 dni od terminu zapłaty określonego na fakturze lub umowie.

Przepisy dotyczące tzw. „ulgi na złe długi” wciąż ewoluują. Przy aktualnym stanie prawnym z omawianej ulgi można skorzystać, gdy spełnione są następujące warunki:

1. Dostawa towaru lub świadczenie usług dokonane jest na rzecz podatnika, o którym mowa w art. 15 ust. 1 ustawy o VAT, zarejestrowanego jako czynny podatnik VAT, niebędącego w trakcie postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji;
2. Na dzień poprzedzający dzień złożenia deklaracji podatkowej, w której dokonuje się korekty z tytułu nieściągalnych wierzytelności:

• wierzyciel i dłużnik są podatnikami zarejestrowanymi jako podatnicy VAT czynni,
• dłużnik nie jest w trakcie postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji;

3. Od daty wystawienia faktury dokumentującej wierzytelność nie upłynęły 2 lata, licząc od końca roku, w którym została wystawiona.

Korekty podatku należnego dokonuje się w deklaracji podatkowej za okres, w którym uprawdopodobniona została nieściągalność wierzytelności. Jest to możliwe do momentu uregulowania lub zbycia wierzytelności.

Co dzieje się w sytuacji, gdy już po złożeniu deklaracji podatkowej, w której podatnik skorzysta z tzw. „ulgi na złe długi”, kontrahent ureguluje należność?

W takiej sytuacji wierzyciel musi zmienić dokonane rozliczenie poprzez zwiększenie podstawy opodatkowania i podatku należnego w deklaracji podatkowej za okres, w którym należność została uregulowana lub zbyta. W przypadku częściowego uregulowania należności stosownych zmian dokonuje się w odniesieniu do tej części.

Od stycznia 2013 r. ustawodawca dokonał pewnych zmian w zakresie regulacji dotyczących nieściągalnych wierzytelności. Jedną z nich, stanowiącą duże uproszczenie w realizacji procedury skorzystania z ulgi, było zniesienie obowiązku informowania dłużnika o fakcie skorzystania z ulgi. Wielu podatników nadal postępuje zgodnie z poprzednimi regulacjami i zawiadamia kontrahenta o zamiarze korekty. Działanie takie stało się jednak niepotrzebne z uwagi na to, że teraz dłużnik ma obowiązek skorygowania podatku naliczonego od zaległości niezależnie od tego, czy jego kontrahent zdecydował się na korektę ze swojej strony.

Co zrobić, gdy kontrahent jeszcze przed złożeniem przez podatnika deklaracji podatkowej uwzględniającej ulgę zapłaci część należności?

W takiej sytuacji wierzyciel może zastosować "ulgę na złe długi" do tej części podstawy opodatkowania i podatku należnego, która odpowiada pozostałej nieuregulowanej przez dłużnika części wierzytelności.

Jak postąpić, gdy należność zostanie uregulowana już po skorygowaniu podatku należnego po stronie wierzyciela oraz naliczonego po stronie dłużnika?

Wówczas niezbędne będzie ponowne zwiększenie podstawy opodatkowania oraz kwoty należnego podatku VAT. Adekwatnie dłużnik, który spłacił całość lub część swojego długu wobec kontrahenta, może ponownie odliczyć naliczony już podatek VAT. W przypadku częściowego rozliczenia, zmian w deklaracji podatkowej należy dokonać proporcjonalnie.

Instytucja nieściągalnych wierzytelności wciąż jest przedmiotem zainteresowania ustawodawcy – kolejna zmiana nastąpi już na początku 2016 r. Efekty tych modyfikacji nie zawsze oceniane są pozytywnie, tym niemniej warto podkreślić, że wprowadzona ulga może pomóc wielu przedsiębiorcom w odzyskaniu od państwa podatku VAT zapłaconego od faktur nieopłaconych przez kontrahenta.

Beata Złotek, Inventage Polska Sp. z o.o.