Nawet 10 mld EUR od EBI dla regionów dotkniętych skutkami odchodzenia od paliw kopalnych
- Komisja Europejska i Europejski Bank Inwestycyjny (EBI) podpisały porozumienie w sprawie instrumentu pożyczkowego na rzecz sektora publicznego, który stanowi trzeci filar mechanizmu sprawiedliwej transformacji.
- Instrument ten posłuży do finansowania inwestycji publicznych w regionach, które najsilniej odczuwają skutki trwającego obecnie w Europie procesu przechodzenia na model gospodarki neutralnej dla klimatu.
- Instrument łączy w sobie kredyty EBI w wysokości maksymalnie 10 mld EUR oraz dotacje z budżetu UE w wysokości 1,5 mld EUR.
Dzięki zawartemu porozumieniu regiony, które najsilniej odczuwają skutki trwającego obecnie w Europie procesu przechodzenia na model gospodarki neutralnej dla klimatu, zyskają możliwość korzystania z dotacji i kredytów dostępnych w ramach instrumentu pożyczkowego na rzecz sektora publicznego. Instrument ten jest elementem mechanizmu sprawiedliwej transformacji, który wchodzi w skład Europejskiego Zielonego Ładu i ma na celu wspieranie odchodzenia od paliw kopalnych w sposób sprawiedliwy i korzystny dla wszystkich – w tym dla społeczności, które były dotychczas uzależnione od górnictwa lub innych szkodliwych dla środowiska gałęzi przemysłu.
Instrument pożyczkowy na rzecz sektora publicznego umożliwia podmiotom publicznym, które planują realizację projektów inwestycyjnych w dotkniętych regionach, jednoczesne korzystanie z kredytów EBI oraz dotacji unijnych, co przekłada się na zmniejszenie obciążenia finansowego dla budżetu publicznego. Do objęcia finansowaniem kwalifikują się projekty zlokalizowane na terytoriach lub przynoszące korzyści regionom, które – zgodnie z przedstawionymi przez państwa członkowskie i zatwierdzonymi przez Komisję planami terytorialnymi sprawiedliwej transformacji – stają przed największymi wyzwaniami w związku z odchodzeniem od paliw kopalnych i likwidacją wysokoemisyjnych gałęzi przemysłu. W regionach słabiej rozwiniętych (czyli tych, w których PKB w przeliczeniu na mieszkańca jest mniejszy niż 75% średniej w UE) wartość dotacji w przypadku każdego projektu może stanowić maksymalnie 25% kwoty kredytu EBI. W Polsce następujące regiony mogą liczyć na wsparcie w ramach mechanizmu sprawiedliwej transformacji: koniński, wałbrzyski, rybnicki, bytomski, gliwicki, sosnowiecki, tyski, katowicki, bielski.
Zgodnie z porozumieniem EBI udostępni do 2027 roku środki finansowe w wysokości nawet 10 mld EUR, które posłużą do pobudzania inwestycji pozwalających obniżyć koszty społeczno-gospodarcze transformacji, a tym samym ułatwiających tworzenie nowych przedsiębiorstw i miejsc pracy oraz nowej infrastruktury. Porozumienie zostało zawarte w następstwie wystosowanego przez Komisję Europejską w lipcu tego roku zaproszenia do składania wniosków o udzielenie dotacji unijnych w ramach omawianego instrumentu. Potencjalni beneficjenci mogą również ubiegać się o wsparcie doradcze Centrum Doradztwa InvestEU w zakresie przygotowania i realizacji projektów.
Wiceprezes EBI Ricardo Mourinho Félix powiedział: „Przejście na model gospodarki o zerowej emisji netto pociąga za sobą poważne wyzwania społeczno-gospodarcze dla nas wszystkich, a zwłaszcza dla regionów, które są obecnie silnie uzależnione od działalności wysokoemisyjnej. Z uwagi na skalę tych wyzwań warunkiem skutecznego oddziaływania jest podjęcie przez wszystkie zainteresowane strony wspólnych i skoordynowanych wysiłków. Właśnie to staramy się osiągnąć poprzez połączenie środków EBI i Komisji Europejskiej oraz nawiązanie ścisłej współpracy z podmiotami publicznymi w regionach objętych sprawiedliwą transformacją. Pełne wykorzystanie nowego instrumentu pomoże regionom w przekształcaniu gospodarek w sposób akceptowalny dla społeczeństwa”.
Komisarz do spraw spójności i reform Elisa Ferreira powiedziała: „Europejski Zielony Ład to strategia mająca na celu osiągnięcie neutralności klimatycznej w gospodarce, a polityka spójności pomoże nam sprawiedliwie realizować nasze cele ekologiczne. Dzięki porozumieniu z EBI instrument pożyczkowy na rzecz sektora publicznego umożliwi organom publicznym w regionach i na terytoriach najbardziej potrzebujących pomocy uzyskanie preferencyjnych warunków kredytowania w przypadku projektów, które nie będą generować przychodów wystarczających do zapewnienia rentowności. Komisja Europejska i EBI będą nadal współpracować ze sobą w celu wspierania sprawiedliwej transformacji, w trakcie której nikt nie będzie pozostawiony sam sobie”.
Wiceprezes EBI prof. Teresa Czerwińska powiedziała: „To bardzo ważna inicjatywa Komisji Europejskiej i Europejskiego Banku Inwestycyjnego. EBI, jako Bank Klimatu UE, jest zdeterminowany by wspierać kraje i regiony odchodzące od działalności wysokoemisyjnej. Zielona transformacja przyczyni się do znacznych zmian w sektorze energetycznym i jego infrastrukturze. Środki EBI i KE będą uruchamiane w celu łagodzenia społecznych następstw tych działań, co znacznie ułatwi transformację gospodarek krajów UE w kierunku zero emisyjności.”
Aby uzyskać więcej informacji na temat zasad korzystania z dotacji unijnych i kredytów EBI, podmioty sektora publicznego mogą wziąć udział w odbywającym się w środę 14 września 2022 roku wirtualnym dniu otwartym organizowanym przez Europejską Agencję Wykonawczą ds. Klimatu, Infrastruktury i Środowiska (CINEA) z udziałem Dyrekcji Generalnej ds. Polityki Regionalnej i Miejskiej Komisji Europejskiej (DG REGIO) oraz EBI.
Mechanizm sprawiedliwej transformacji
Rezygnacja z wydobycia węgla oraz produkcji przemysłowej i wytwarzania energii metodami generującymi duże ilości CO2 pociąga za sobą szereg zmian, tj.:
- transformację energetyczną, której celem jest znalezienie nowych źródeł umożliwiających wytwarzanie energii cieplnej i elektrycznej;
- transformację ekologiczną, która polega na przykład na oczyszczaniu terenów pokopalnianych;
- transformację społeczno-gospodarczą, która ma na celu przyciąganie nowych pracodawców, a tym samym zrekompensowanie utraty miejsc pracy i spadku dochodów podatkowych;
- transformację infrastrukturalną, która jest warunkiem wstępnym przyciągania nowych sektorów przemysłu do zainteresowanych regionów.
Mechanizm sprawiedliwej transformacji – będący kluczowym elementem Europejskiego Zielonego Ładu – jest odpowiedzią na skutki społeczne i gospodarcze wynikające z dążenia do neutralności klimatycznej. W ramach tego mechanizmu wspierane są projekty zlokalizowane w regionach objętych sprawiedliwą transformacją wskazanych wspólnie przez państwa członkowskie i Komisję w terytorialnych planach sprawiedliwej transformacji bądź przynoszące korzyści takim regionom.
Mechanizm tworzą trzy filary finansowe: (i) Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji, (ii) wyspecjalizowany system sprawiedliwej transformacji w ramach InvestEU oraz (iii) instrument pożyczkowy na rzecz sektora publicznego. EBI wspiera wszystkie trzy filary na zasadach opisanych w opracowaniu zatytułowanym Supporting the Just Transition Mechanism – comprehensive proposal of the EIB Group (Wspieranie mechanizmu sprawiedliwej transformacji – kompleksowa propozycja Grupy EBI).
Europejski Bank Inwestycyjny
