Problemy rodziców i placówek oświatowych w obecnej sytuacji społeczno-gospodarczej
Komentarz prawny Jakuba Gilgenasta i Magdaleny Podjackiej – radców prawnych z kancelarii Deloitte Legal
12 marca 2020 r. na okres dwóch tygodni zostały zawieszone zajęcia dydaktyczno-wychowawcze w placówkach oświatowych oraz w żłobkach i klubach dziecięcych na terenie całego kraju. Już wcześniej działalność części placówek została zawieszona na podstawie decyzji samorządów. Oznacza to, że działalność żłobków, przedszkoli i szkół została czasowo ograniczona. Dotyczy to zarówno placówek publicznych, jak i niepublicznych. Ich zamknięcie jest związane z istniejącym zagrożeniem epidemiologicznym i ma na celu ograniczanie rozprzestrzeniania się koronawirusa. Wiążą się z tym jednak liczne problemy praktyczne – zarówno z punktu widzenia rodziców, jak i samych placówek.
Opieka nad dzieckiem – czym się różni rodzic „na etacie” od tego z własnym biznesem?
Specustawa z dnia 2 marca 2020 r. daje ubezpieczonym (np. pracownikom i przedsiębiorcom) dodatkowe uprawnienia związane z opieką nad dziećmi do lat 8, w sytuacji, gdy z powodu koronawirusa zamknięta zostanie szkoła, przedszkole, żłobek lub klub dziecięcy. W takim przypadku rodzicowi, który jest zwolniony od pracy w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem przysługuje zasiłek opiekuńczy w wysokości 80 proc. podstawy wymiaru, za okres nie dłuższy niż 14 dni. Jest to dodatkowy zasiłek w stosunku do świadczenia, które pracownicy w zwykłych okolicznościach mogą otrzymywać w związku z nieprzewidzianym zamknięciem placówki, do której uczęszcza dziecko. Istotne jest, że dodatkowy zasiłek nie wlicza się do maksymalnego okresu zasiłkowego (60 dni), mającego zastosowanie w przypadku „zwykłego” nieprzewidzianego zamknięcia placówki, które nie ma związku z obecną sytuacją i ryzykiem rozprzestrzeniania się koronawirusa. Istotnym jest również, że ustawodawca posługuje się terminem „ubezpieczony”, zatem przepisy powinny być interpretowane również pod kątem osób prowadzących działalność gospodarczą na tzw. samozatrudnieniu.
Kolejną możliwością, z jakiej mogą skorzystać rodzice, jest praca zdalna. Może mieć to szczególne znaczenie w przypadku dzieci powyżej 8 roku życia, za opiekę, nad którymi nie przysługuje zasiłek opiekuńczy. Zgodnie z art. 3 specustawy, w celu przeciwdziałania COVID-19 pracodawca może polecić pracownikowi wykonywanie, przez czas oznaczony, pracy określonej w umowie o pracę, poza miejscem jej stałego wykonywania (praca zdalna). Konieczność zajęcia się dzieckiem w przypadku prewencyjnego zamknięcia placówki oświatowej, do której dziecko na co dzień uczęszcza, może uzasadniać wydanie takiego polecenia przez pracodawcę. Oczywiście pracownik może wystąpić z wnioskiem o możliwość wykonywania pracy zdalnie, niemniej jednak nie będzie on wiążący dla pracodawcy. Zasady wykonywania pracy w formie zdalnej (np. rozliczanie wyników, ewidencjonowanie godzin) powinny zostać ustalone przez pracodawcę i pracowników. Zasadniczo zalecanym jest, by takie zasady uwzględnione zostały w regulacjach wewnętrznych.
Pensja dla nauczycieli – bez uszczerbku dla portfela?
W związku z tym, że nauczyciele nie będą prowadzić zajęć, pojawiają się pytania o ich wynagrodzenie. Zgodnie ze stanowiskiem Związku Nauczycielstwa Polskiego, zastosowanie powinien znaleźć w tym przypadku art. 81 § 1 Kodeksu pracy, który stanowi, że pracownikowi za czas niewykonywania pracy, jeżeli był gotów do jej wykonywania, a doznał przeszkód z przyczyn dotyczących pracodawcy, przysługuje wynagrodzenie wynikające z jego osobistego zaszeregowania, określonego stawką godzinową lub miesięczną. Jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania – 60 proc. wynagrodzenia. W każdym przypadku wynagrodzenie to nie może być jednak niższe od wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę.
W tym czasie pracodawca może jednak powierzyć pracownikowi inną odpowiednią pracę, za której wykonanie przysługuje wynagrodzenie przewidziane za tę pracę (art. 81 § 3 k.p.). Przykładowo, dyrektor placówki może polecić nauczycielom przygotowanie materiałów dydaktycznych do samodzielnej pracy uczniów w domu bądź przeprowadzenie zajęć w formie zdalnej. Na tym polu mogą się jednak pojawić problemy z równym dostępem uczniów do tych dodatkowych e-materiałów, związane z potencjalnym brakiem odpowiedniego sprzętu oraz Internetu po stronie szkół lub dzieci.
Placówki prywatne – czy możemy liczyć na zwrot czesnego?
Specustawa nie przewiduje żadnych dodatkowych reguł dla placówek prywatnych, w tym związanych z możliwością otrzymania wsparcia od państwa. Oznacza to, że w przypadku zawieszenia zajęć pracownicy powinni otrzymać wynagrodzenie, zgodnie z zasadami opisanymi powyżej. Nie można jednak wykluczyć, że rodzice dzieci będą żądali zwrotu części czesnego za okres zamknięcia placówki, podczas którego musieli zapewnić opiekę nad dziećmi w inny sposób. Zasady rozliczeń powinna w takim razie regulować umowa pomiędzy rodzicami a daną placówką, jej regulamin lub ustalenia poczynione przez rodziców i kierownictwo w związku z aktualną sytuacją. Może to stawiać w niekorzystnej sytuacji osoby prowadzące niepubliczne żłobki, przedszkola lub szkoły.
Organizacja roku szkolnego – wakacje w czerwcu czy dopiero w lipcu?
Dotychczas nie ogłoszono żadnych decyzji związanych ze zmianą organizacją roku szkolnego (np. jego przedłużeniem) bądź przeprowadzeniem zaplanowanych egzaminów. Należy jednak śledzić doniesienia w tym zakresie, ponieważ na mocy specustawy Minister Edukacji Narodowej może wyłączyć stosowanie niektórych przepisów w odniesieniu do wszystkich lub niektórych jednostek systemu oświaty, w szczególności w zakresie przeprowadzania postępowania rekrutacyjnego, oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów, przeprowadzania egzaminów, organizacji roku szkolnego i organizacji pracy tych jednostek, a także wprowadzić w tym zakresie odrębne unormowania, tak aby zapewnić prawidłową realizację celów i zadań tych jednostek.
Deloitte Legal
