Przewodnik przetrwania startupu: Dlaczego budowanie odporności jest dziś ważniejsze niż kiedykolwiek?

„VC Winter” to określenie, które mimo pozornie miłego brzmienia, jest źródłem niepokoju nie tylko u założycieli startupów, ale i inwestorów VC. I to uzasadnionego. To intrygujące sformułowanie, przywodzące na myśl niskie temperatury i piękne, zamarznięte krajobrazy, określa dzisiejszą startupową rzeczywistość. Ale co dokładnie oznacza? VC Winter to nie tylko ograniczenie dostępności kapitału wysokiego ryzyka i poważne trudności w zbieraniu rund finansowania przez młode spółki. VC Winter niesie ze sobą głębokie implikacje dla działalności startupów i ich przyszłości.

W wydaniu 2/2023 FOCUS ON Business poruszony został temat identyfikacji i właściwego wykorzystania zjawiska VC Winter. Kontynuując ten wątek, w niniejszym artykule skupimy się na zagadnieniu budowania odporności przez startup.

Zasadniczo „VC Winter” oznacza czas, w którym zabezpieczenie kapitału podwyższonego ryzyka staje się podobne do przemierzania surowej, zamarzniętej tundry. Kapitał inwestycyjny staje się trudno dostępny, a ekosystem startupów przekształca się w grę o przetrwanie. Okresy VC Winter pojawiają się cyklicznie w wyniku działania różnych czynników, takich jak głębokie spowolnienie gospodarcze, pęknięcie bańki spekulacyjnej w danej branży, a nawet zmiany regulacyjne zmieniające paradygmat działalności całych rynków – i potrafią trwać tak długo, jak długo trwa czynnik je wywołujący lub nawet dłużej. VC Winter nie jest tylko okresem przejściowych trudności. To test, który sprawdza siłę każdego startupu i hartuje jego mocne strony. To właśnie w tych trudnych czasach krystalizuje się potrzeba budowania odporności, a startupy, które będą potrafiły się zaadaptować, mają szansę przetrwać, rozwijać się, a gdy klimat zmieni się na korzystny, osiągać wzrosty niedostępne dla innych.

Chcąc zgłębić temat budowania odporności w startupie w czasie ochłodzenia inwestycyjnego, należy pamiętać, że chociaż VC Winter może wydawać się okresem nie do przejścia, to zgodnie z powiedzeniem, że trudne czasy tworzą silnych ludzi, tworzą też silne startupy.

Potęga wytrwałości: czym jest budowanie odporności w startupie?

W trudnych warunkach VC Winter budowanie odporności jest nie tylko wskazane, ono jest niezbędne dla przetrwania. W domenie startupów odporność jest równoznaczna ze zdolnością do szybkiego dostosowywania się do dynamiki zmian rynkowych, utrzymania zaangażowania w rozwijanie spółki zgodnie z przyjętą misją i wizją lub, gdy to konieczne, do istotnej zmiany strategii działania, tzw. pivot’u.

Jednak koncepcja odporności wykracza poza operacyjność spółki. Wplata się w kulturową tkankę startupu, tworząc środowisko przesiąknięte myśleniem skupionym na rozwoju i wykorzystywaniu każdej szansy. W takim środowisku niepowodzenia nie są postrzegane jako blokery, ale jako kolejne cenne lekcje na drodze do celu. Odporność jest ucieleśnieniem ducha przedsiębiorczości, który nie kłania się lodowatym wiatrom finansowych burz. To właśnie ta odporność napędza tworzenie innowacji.

Gdy studnia wyschnie: realia życia startupów w czasach braku kapitału

Gdy nadchodzi VC Winter startupy stają w obliczu głębokiego paradoksu: właśnie wtedy, gdy najbardziej potrzebują finansowania, najtrudniej jest je pozyskać. Ograniczenia finansowe mogą mieć dalekosiężne konsekwencje – mogą zostać narzucone cięcia budżetowe, zwolnieni cenni pracownicy, zatrzymany rozwój produktów, a w skrajnych przypadkach firma może stanąć przed perspektywą zakończenia działalności. W tym klimacie startupy muszą odejść od nieustannego dążenia do wzrostu bez względu na koszty i skierować swój wzrok w stronę zrównoważonego rozwoju oraz przetrwania. Wymaga to dokładnego zbadania „unit economy”, wzmocnienia strumieni przychodów oraz rygorystycznego zarządzania przepływami pieniężnymi. To czas strategicznego planowania, niezachwianego zaangażowania i skupienia na trzonie biznesu.

Budowanie odporności: sprawdzone taktyki z pola bitwy

Wiemy już, że w obliczu VC Winter odporność staje się kołem ratunkowym start-upów. Ale w jaki sposób startupy mogą ją budować? Oto kilka strategii sprawdzonych w boju:

1. Lean Operations: Startupy powinny starać się tworzyć wydajną organizację, która może działać nawet przy ograniczonych zasobach. Może to obejmować uszczuplenie procesów, automatyzację powtarzalnych zadań, czy outsourcing działań niezwiązanych z podstawową działalnością
2. Zwinne zarządzanie: W erze ciągłych zmian zwinność ma kluczowe znaczenie. Obejmuje kultywowanie kultury organizacyjnej, która może szybko wprowadzać i adaptować zmiany oraz nieustannie uczyć się i wdrażać ulepszenia. Od iteracyjnego rozwoju produktu, przez skrócenie ścieżki decyzyjnej, po implementację „good practicies”, zwinność pomaga startupom pokonywać przeszkody i wykorzystywać pojawiające się możliwości.
3. Customer-Centricity: W czasach zawirowań ekonomicznych utrzymanie klienta staje się kluczowe. Można to osiągnąć poprzez nieustanne skupianie się na dostarczaniu wyjątkowej wartości, zrozumieniu i rozwiązywaniu problemów klientów oraz rozwijaniu głębokich, znaczących relacji. To nie tylko zapewnia stabilny strumień przychodów, ale także buduje lojalną bazę klientów.
4. Rozwaga w zarządzaniu finansami: Kluczową taktyką przetrwania podczas VC Winter jest utrzymanie finansów w ryzach. Obejmuje to ustanowienie rygorystycznej kontroli finansowej, skupienie się na zarządzaniu przepływami pieniężnymi i położenie nacisku na rentowność zamiast ślepego dążenia do wzrostu. Chociaż może to wymagać trudnych decyzji i poświęceń, taka odpowiedzialność finansowa może zadecydować o tym, czy startup utrzyma się na powierzchni.
5. Innowacja: Innowacyjny sposób myślenia jest siłą napędową odpornego startupu. Oznacza to ciągłe poszukiwanie rozwiązań, niezależnie od tego, czy dotyczą one ofert produktowych, usług, czy modeli biznesowych. Chodzi o kwestionowanie konwencjonalnej wiedzy, testowanie nowych podejść i wyprzedzanie konkurencji.

Przetrwać mróz: przykłady odporności

Konkretne przykłady startupów, które odniosły sukces w trudnych warunkach VC Winter, dostarczają inspiracji i cennych spostrzeżeń.

Historia Airbnb jest jedną z nich. W obliczu spowolnienia gospodarczego w 2008 roku, zamiast poddać się przeciwnościom losu – oprócz realizowania podstawowych usług – sprzedawali nowatorskie pudełka płatków śniadaniowych w oferowanych lokalizacjach, co zapewniło dodatkowy strumień przychodów i pomogło im sfinansować bieżącą działalność. Dziś Airbnb jest dominującym graczem w sektorze hotelarskim.

Również Salesforce wykazał się imponującą odpornością podczas kryzysu wywołanego pęknięciem bańki tzw. dot-comów. Spółka skupiła się na potrzebach klienta i dostarczaniu mu wartości. Udoskonalając swój model Software-as-a-Service, udało im się zbudować lojalność klientów i zabezpieczyć odpowiedni poziom przychodów.

Slack, z kolei, pierwotnie był firmą zajmującą się grami o nazwie Tiny Speck. Gdy ich flagowa gra nie zbudowała trakcji, stanęli w obliczu bankructwa. Ale zamiast zakończyć działalność, startup dokonał pivot’u. Przekształcił swoje własne narzędzie do komunikacji wewnętrznej w produkt „Slack”, który jest obecnie wiodącą platformą komunikacji biznesowej, zwłaszcza w firmach technologicznych.

Na koniec inspirujący przykład SpaceX. W środku kryzysu finansowego kosmiczne przedsięwzięcie Elona Muska było na krawędzi bankructwa po tym, gdy trzecia z kolei próba rakiety Falcon skończyła się niepowodzeniem. Ale zamiast przyznać się do porażki, Elon Musk wykorzystał wszystkie kontakty i dostępne formy finansowania, by zbudować czwartą rakietę. Czwarta próba okazała się sukcesem. Falcon 1 osiągnął prędkość orbitalną i umieścił żądany ładunek na orbicie, zabezpieczając ważny kontrakt NASA i ratując firmę przed upadkiem.

Te fascynujące narracje pokazują moc odporności. Nie chodzi tylko o przetrwanie burzy — chodzi o dostrzeganie szans ukrytych w przeciwnościach losu oraz uruchamianie odwagi i zaradności, by je wykorzystać.

Każda zima kiedyś się kończy: odporność jako mapa drogowa rozwoju

Odporność stanowi fundament kultury organizacji, która nie tylko podejmuje wyzwania, ale wychodzi z nich zwycięsko. Nie chodzi już tylko o przełomowe, zmieniające świat, pomysły czy bezkompromisowe skupienie się na rozwoju. Chodzi o wykazanie odporności w konfrontacji z przeciwnościami losu, uznanie niepewności jako stałego elementu rzeczywistości i zwinną adaptację do zmian. Gdy na naszej drodze stanie VC Winter, pamiętajmy: każda zima w końcu ustępuje miejsca wiośnie. Ci, którzy zbudują odporne organizacje, efektywne i szczupłe procesy, rozkwitną, gdy klimat się ociepli.

Autor: Magdalena Pawłowska, Partner, Level2 Ventures

Artykuł pochodzi z magazynu:
FOCUS ON Business #11 July-August (4/2023)