Tu można inwestować
W Lublinie zlokalizowana jest największa liczba instytucji otoczenia biznesu w regionie. Pełnią one ważne funkcje stymulujące rozwój przedsiębiorstw, chociaż przeprowadzane badania wskazują, że niewielu przedsiębiorców korzysta i planuje korzystać z ich usług. Niestety przyczyny tak niewielkiej współpracy pomiędzy przedsiębiorcami a instytucjami otoczeniu biznesu leżą w znacznej mierze po stronie instytucji. Wśród nich wymienia się m.in.: niezrozumienie potrzeb przedsiębiorców, nietrafione, źle ukierunkowane, zbyt rozproszone wsparcie; brak jednolitej wizji rozwoju regionu i w związku z tym spójnych programów wsparcia przedsiębiorców; ograniczony zakres udzielanego przedsiębiorcom wsparcia, brak elastyczności w działaniu instytucji publicznych. Niemniej jednak ostatnie wyniki badań prowadzonych przez Departament Gospodarki i Innowacji Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubelskiego wskazują na zwiększające się wśród przedsiębiorców regionu lubelskiego zainteresowanie wsparciem ze strony instytucji publicznych, m.in. wsparciem finansowym ze środków unijnych. Zwrócono w nich uwagę na "efekt dobrych praktyk", polegający na rozprzestrzenianiu się i wzajemnym przekazywaniu wśród przedsiębiorców informacji na temat możliwości rozwoju firmy i potencjalnych korzyści dzięki dostępnym środkom unijnym. Widoczne są bowiem już pierwsze trwałe efekty tego wsparcia, czyli rozbudowanie zdolności produkcyjnych firm, zwiększenie skali jej działalności, zdobywanie nowych rynków zbytu, utrzymanie lub powiększenie dotychczasowego poziomu zatrudnienia.
Biznes i nauka muszą iść razem
Lublin jest miastem akademickim i centrum akademickim w regionie. Przechodząc obok lubelskich uczelni widzimy inwestycje współfinansowane z funduszy Unii Europejskiej, zwiększające ich potencjał naukowy, który w najbliższym czasie będzie sprzyjał rozwojowi naukowemu. Te prognozy są niezwykle optymistyczne bowiem większość przebadanych przedsiębiorców oraz przedstawicieli instytucji otoczenia biznesu uważa, że ścisła współpraca na linii biznes-nauka jest jednym z warunków rozwoju całego miasta i regionu. Jeśli środowisko lubelskie wykorzysta potencjał naukowy, ma szansę stać się regionem innowacyjnym.
Relacje akademickiego Lublina z biznesem wymagają obustronnego zaangażowania. Wypowiedzi przedsiębiorców wskazują wyraźnie na bariery współpracy, wśród których jako najważniejszą wymieniają brak instytucjonalizacji współpracy z uczelniami i ośrodkami naukowymi. Obecna współpraca najczęściej odbywa się przy pomocy działań i środków półformalnych lub nawet nieformalnych. Inną trudną do przezwyciężenia barierą według przedsiębiorców jest brak jasnych i przejrzystych regulacji prawnych w zakresie prawa własności intelektualnej i zinstytucjonalizowanych sposobów komercyjnego wykorzystywania naukowych pomysłów. W opinii przedsiębiorców współpraca na linii biznes-nauka byłaby lepsza, gdyby rozwinięto ośrodki i instytucje, które mogłyby w niej pośredniczyć, np. poprzez koordynowanie przepływu wiedzy z ośrodków naukowych do przedsiębiorstw. Ich zdaniem, promocja i działalność istniejącego w regionie Parku Naukowo-Technologicznego jest zdecydowanie niewystarczająca. Pomimo realizowanych przez uczelnie wielu projektów zwiększających transfer wiedzy przedsiębiorcy wciąż odczuwają niedostatek informacji o działalności uczelni - nad czym pracują, jakie posiadają zasoby i czy można wykorzystać skumulowaną przez nie wiedzę do rozwoju innowacyjnych technologii w regionie.
Potrzebny jest odpowiedni klimat
Taka sytuacja jest wyzwaniem na najbliższe lata dla władz Lublina, jak i władz województwa. Warunki ku temu sprzyjają, a współpraca tych niewielu, w skali regionu, przedsiębiorców z instytucjami otoczenia biznesu jest oceniania pozytywnie. Choć od tej pozytywnej oceny instytucji otoczenia biznesu należy odróżnić ocenę świadczenia usług przez takie instytucje publiczne, jak urzędy skarbowe, celne, sądy gospodarcze i administracyjne, która jest negatywna, podobnie jak w całej Polsce.
Innym wielkim wyzwaniem dla władz Lublina i władz województwa na najbliższe lata jest wsparcie działalności eksportowej przedsiębiorstw zlokalizowanych w regionie. Ich udział w eksporcie Polski w latach 2000-2008 wynosił tylko 2 proc. przy dynamice niższej od przeciętnej w Polsce. Nie będzie to łatwe zadanie, bowiem przeprowadzone badania na próbie 761 eksporterów z województwa lubelskiego wskazały, że aż 76,1 proc. eksporterów nie współpracuje z instytucjami otoczenia biznesu. Tylko 5,5 proc. eksporterów zadeklarowało systematyczną współpracę, a 13,8 proc. sporadyczną.
Odpowiadając na te wyzwania strategia Urzędu Miasta "Lublin 2020" zakłada stworzenie do roku 2020 kompleksowego systemu wsparcia lokalnej przedsiębiorczości oraz sprzyjającego klimatu biznesowego. W tym celu przewidziano m.in.: stworzenie kompleksowego i spójnego systemu preinkubacji na uczelniach lubelskich, inkubacji firm z sektora ICT i sektorów priorytetowych dla miasta (Park Naukowo-Technologiczny, gdzie zostanie ulokowany inkubator ICT), koordynację systemu wspierania powstawania i rozwoju mikroprzedsiębiorstw, czy też organizację misji przyjazdowych dla przedstawicieli biznesu, mediów, organizacji pozarządowych, środowisk nauki i kultury promujących potencjał biznesowy Lublina.
W strategii "Lublin 2020" założono także poli-sektorowy rozwój przemysłu (4-5 sektorów) współpracującego z lubelskimi uczelniami. Za wiodące sektory wstępnie uznano: przetwórstwo rolno-spożywcze; sektor samochodowy i maszynowy; sektor farmaceutyczny i biotechnologii; sektor energetyczny i energii odnawialnej (w przypadku rozpoczęcia eksploatacji gazu łupkowego). Ostatecznie wiodące i strategiczne sektory zostaną ustalone w wyniku analiz przygotowanych przez firmę konsultingową lub w sytuacji pozyskania jednego dużego, strategicznego inwestora.
Skupić się na branżach
Lista wymienionych w strategii "Lublin 2020" wiodących sektorów jest częściowo zbieżna z obecnym produktowym profilem specjalizacji eksportowej całego regionu określonym w badaniach prowadzonych przez Departament Gospodarki i Innowacji Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubelskiego. Grupy produktowe, w ramach których region posiada przewagi komparatywne [przewagi wynikające z niższych kosztów produkcji niż u konkurenta - red.], to m.in: ciągniki rolnicze, wyroby ciągnione na zimno, owoce i rośliny wykorzystywane do produkcji napojów, bydło i produkty pochodzenia bydlęcego oraz nawozy i związki azotowe. Należy jednak zaznaczyć, że wymienione grupy produktowe, które stanowią przewagę komparatywną regionu nie muszą posiadać dużego udziału w regionalnym eksporcie.
Innowacyjna w stosunku do tradycyjnej specjalizacji produktowej i eksportowej województwa lubelskiego może być propozycja Urzędu Miasta, w której przewidziano wsparcie rozwoju sektorów odpowiadających na wyzwania globalnej gospodarki.
W ramach działań zmierzających do uczynienia Lublina miastem przedsiębiorczym założono m.in. wsparcie sektora Business Process Outsourcing, ze szczególnym naciskiem na rozwój Knowledge Process Outsourcing w Lublinie (na przykład zdalne nauczanie, edukacja, telemedycyna, usługi prawne). Drugi zakres wsparcia dotyczy rozwoju sektora IT w Lublinie m.in. poprzez uruchomienie Inkubatora ICT w Lubelskim Parku Naukowo-Technologicznym na Felinie, wykreowanie i współorganizowanie, wraz ze środowiskiem nauki i lokalnego biznesu, corocznych najważniejszych w Europie Środkowej i Wschodniej targów i konferencji podkreślających przywództwo Lublina w jednej z sub-dziedzin IT (np. programowania). Założono również wsparcie rozwoju sektora usług zdrowotnych. m.in. poprzez realizację wspólnego z biznesem projektu promującego Lublin, jako miejsca oferującego specjalistyczne usługi zdrowotne (zarówno dla potencjalnych klientów z kraju, jak i z zagranicy) oraz realizację parku medyczno-biurowego.
Perspektywa rozwoju przedsiębiorczego Lublina nakreślona w strategii "Lublin 2020" jest obiecująca i wysoce realna, tym bardziej, że znaczna część inwestycji i działań współfinansowana jest z funduszy Unii Europejskiej. Strategia taka włącza miasto w nurt rozwoju współczesnej gospodarki. Warto też podkreślić zaangażowanie lubelskich przedsiębiorstw, które uczestniczą w licznych badaniach odnoszących się do sytuacji społeczno-gospodarczej miasta i regionu. Wyniki takich badań należy jak najszybciej wykorzystywać w planowanych lub podejmowanych działaniach, m.in. tak jak to uczyniono budując strategię rozwoju Lublina.
Dr Bartosz Jóźwik, adiunkt w instytucie ekonomii i zarządzania KUL
Dr Bartosz Jóźwik
