Ukraina jest ważnym sąsiadem i partnerem dla Polski

Ukraina jest niewątpliwie bardzo ważnym dla Polski sąsiadem i partnerem, również handlowym. Ze wzajemnością zresztą. Jakie możliwości stoją przed polskimi firmami, które chcą nawiązać relacje biznesowe a zwłaszcza handlowe z ukraińskim rynkiem?

Dr. Tetiana Chuzha, ekspert, Zagraniczne Biuro Handlowe w Kijowie Polskiej Agencji Inwestycji i Handlu: W polsko – ukraińskiej współpracy gospodarczej tradycyjnie mocne są sektory budowlany (budowa obiektów komercyjnych, infrastrukturalnych, materiały budowlane i wykończeniowe), maszynowy, motoryzacyjny, kosmetyczny i spożywczy. Jest też stałe zapotrzebowanie na maszyny, urządzenia, rozwiązania technologiczne czy środki chemiczne stosowane w rolnictwie. W czasie pandemii szczególnie potrzebne i aktualne stały się produkty farmaceutyczne, urządzenia i wyroby medyczne, technologie e-medycyny, cyfryzacji w usługach medycznych.

Na ukraińskim rynku spożywczym w 2020 r. hitami, które już zdobyły mocną pozycję i cieszą się dużą popularnością są polskie sery, konserwy, makarony, wieprzowina i produkty cukiernicze. Rośnie segment zdrowej żywności. Eksport serów z Polski na Ukrainę w 2020 r. wzrósł prawie o 76% w stosunku do roku 2019. r. W 2021 r. rekordowy wzrost dotyczył importu cukru z Polski - związane było to z brakami tego produktu na Ukrainie. W tym roku Polska także zajęła 1. miejsce w imporcie na Ukrainie ziemniaków, dostarczając 37% z całości importowanych ziemniaków.

Również branża IT powinna stać się przedmiotem zainteresowania polskich inwestorów, ponieważ sektor ten na Ukrainie wzrasta co roku o 20-30%. Atrakcyjnym systemem opodatkowania dla specjalistów branży IT jest system uproszony, który ułatwia prowadzenie księgowości, raportowanie i ma stosunkowo niskie podatki oraz składki dla osób prowadzących indywidualną działalność gospodarczą oraz małych firm. Rozwinięciem tego systemu dla większych podmiotów stał się nowy system Diia City, w ramach którego będą mogły działać zakwalifikowane podmioty – rezydenci Diia City. ​​Ukraińskie władze tworzą nowe ramy prawne dla tego specjalnego systemu opodatkowania, który ma zapewnić nowe perspektywy przyciągania inwestycji i rozwoju gospodarczego. Według szacunków Ministerstwa Finansów, dzięki Diia City przychody branży wzrosną z 6 mld USD do 16,5 mld USD w okresie do 2025 r. Szacuje się, że udział branży IT w PKB Ukrainy sięgnie 10% (z ok. 4% obecnie), a liczba miejsc pracy wzrośnie z obecnych 200 tys. do 450 tys. Ukraińskie władze zareagowały też na kryzys białoruski, zapewniając wsparcie informacyjne oraz wprowadzając ułatwienia praktyczne dla specjalistów oraz firm z branży IT, zainteresowanych relokacją na Ukrainę, m.in. https://belarustoukraine.com/.

Duży akcent położony jest obecnie na cyfryzację. Prezydent Wołodymyr Zełeński na początku swojej kadencji zapowiedział przenoszenie wszelkich usług państwowych w format cyfrowy, pod hasłem „Państwo w smartfonie”. Na potrzeby realizacji zadań w obszarze cyfryzacji zostało utworzone Ministerstwo Transformacji Cyfrowej. Stopniowo wdrażane są kolejne zmiany pozwalające na osadzanie usług państwowych w przestrzeni cyfrowej. W sierpniu tego roku wprowadzono elektroniczne dowody osobiste, które mają być powszechnie akceptowane na równi z tradycyjnymi. W urzędach wprowadza się tzw. tryb działania paperless, który oznacza m.in., że urzędnicy nie będą mogli żądać dokumentów papierowych potwierdzających informacje zawarte w dostępnych rejestrach państwowych oraz wersji papierowych dokumentów elektronicznych. Sytuacja pandemiczna również na Ukrainie przyśpiesza przenoszenie każdego obszaru życia w przestrzeń cyfrową – od oświaty i ochrony zdrowia po handel i usługi publiczne. Nowoczesne rozwiązania technologiczne, w tym technologie cyfrowe wchodzą stopniowo także w tradycyjne sektory m.in. rolnictwo, energetykę.

Niestety, statystyki świadczą o tym, że potencjał branży IT na razie nie jest w pełni wykorzystany w polsko-ukraińskiej wymianie handlowej. O ile w handlu towarami w 1 półroczu 2021 r. Polska plasuje się na 2. miejscu jako partner handlowy Ukrainy, to udział usług telekomunikacyjnych, komputerowych i informacyjnych w handlu z Polską jest niewielki. Według ukraińskich statystyk w 1 półroczu 2021 r. z całości eksportu tych usług, wynoszącego 1,72 mld USD, z Ukrainy do Polski wyeksportowano ich na kwotę tylko 19 mln USD, z całości importu usług tego typu, wynoszącego 277 mln USD, z Polski importowano ich na kwotę 8,8 mln USD.

Czy są jakieś wrażliwe punkty, na które polscy przedsiębiorcy powinni zwrócić uwagę?

Dużym problemem od wielu lat jest granica polsko-ukraińska. Długi czas oczekiwania jest związany m.in. z małą liczbą przejść granicznych, ich ograniczoną przepustowością, koniecznością odbywania odpraw celnych po obu stronach granicy oraz złym stanem infrastruktury granicznej. Na szczęście nie wszystkie słabe strony, które zostały omówione w raporcie PAIH o rynku ukraińskim, są tak samo dotkliwe dla wszystkich branż. Siłą rzeczy trudności graniczne oraz celne są obce m.in. dla branży IT. Natomiast przed ewentualnymi problemami związanymi z ochroną znaków towarowych, własności zarówno intelektualnej, jak i rzeczowej, warto się zabezpieczyć przy wsparciu prawników znających się na specyfice prawa ukraińskiego, aby nie było konieczności dochodzenia swoich praw w ukraińskim systemie sądownictwa. Powszechny brak zaufania do systemu sądownictwa występuje nie tylko wśród polskich przedsiębiorców, lecz również wśród obywateli Ukrainy. W sondażach tylko 13% Ukraińców twierdzi, że ufa wymiarowi sprawiedliwości w swoim kraju. Trwający na Ukrainie konflikt zbrojny również ma wpływ na sprawy gospodarcze i należy to brać pod uwagę współpracując z tym krajem. Firmom zagranicznym działającym na terytoriach okupowanych stawia się zarzuty o finansowanie terroryzmu, firmy naruszające obowiązujące sankcje oraz działające na okupowanym Krymie są wpisywane na specjalne listy sankcyjne.

W przewodniku po rynku ukraińskim (https://www.paih.gov.pl/publikacje/eksport) piszecie Państwo, że „Dzięki znaczącemu potencjałowi intelektualnemu – ukraińskie firmy IT skutecznie konkurują na rynku światowym, oferując wysokiej jakości rozwiązania IT przy stosunkowo niższych kosztach niż producenci oprogramowania w Europie i USA. Stało się to przesłanką do tego, że sektor IT jest jednym z najbardziej dynamicznych w ukraińskiej gospodarce.” Czy polscy inwestorzy i polski biznes interesują się ukraińską branżą IT?

Ten potencjał intelektualny zapewnia m.in. rosnąca liczba absolwentów studiów wyższych na kierunkach informatycznych ukraińskich uczelni. W 2024 r. ponad 20 tys. osób w dziedzinie IT skończy licencjat, będzie to o 23% więcej niż w 2020 r. Zapotrzebowanie na nowych informatyków na Ukrainie rośnie jeszcze szybciej, bo o 30-50 tys. osób rocznie. Wraz ze wzrostem liczby pracowników rośnie popyt na przestrzeń, w związku z tym we Lwowie powstaje nowy ośrodek Innovation District IT Park. Będzie oferował przestrzeń biurową dla rezydentów branżowych, a także edukacyjno-szkoleniową dla naukowców i studentów z różnych uczelni miasta. Jest to świetny przykład współpracy polsko-ukraińskiej. Bank Gospodarstwa Krajowego udziela kredytu na budowę ośrodka w wysokości 81,5 mln Euro. Projekt realizowany jest w partnerstwie z Lwowskim Klastrem IT. Generalnym wykonawcą jest polska firma budowlana Unibep.

Polskie firmy informatyczne zastanawiając się nad ekspansją na wschodzie, w pierwszej kolejności myślą o Ukrainie jako o bramie do Europy Wschodniej, krajów WNP. Przykładem skutecznej ekspansji polskiej branży IT na Ukrainę jest firma Comarch, która nie tylko sprzedaje swoje rozwiązania ukraińskim firmom (sektor handlu, B2B, finansów), ale również założyła na Ukrainie podmiot, prowadzi biuro i call center obsługujące kraje rosyjskojęzyczne.

Polska oferuje wiele programów wsparcia ukraińskim zespołom start-upowym posiadającym nowatorskie rozwiązania technologiczne. To są m.in. programy akceleracyjne oraz udzielenie pomocy finansowej wybranym start-upom, przykładowo Start-Up Hub Poland, Connect Poland Prize i inne. Także ostatnio podejmuje się działania mające na celu zachęcenie ukraińskich firm z branży IT do relokacji do Polski, m.in. w ramach rozszerzenia o Ukrainę programu Poland Business Harbour.