Elbląg – miejsce rozwoju inicjatyw na rzecz regionu Morza Bałtyckiego

Wywiad z Marcinem Żuchowskim, Dyrektorem Sekretariatu Stowarzyszenia Gmin RP Euroregion Bałtyk w Elblągu.

Redakcja: Proszę przybliżyć nam misję, cele i zadania Stowarzyszenia Gmin RP Euroregion Bałtyk.

Marcin Żuchowski, Stowarzyszenie Gmin RP Euroregion Bałtyk: Stowarzyszenie Gmin RP Euroregion Bałtyk (zwane potocznie STG ERB lub po prostu Euroregion Bałtyk) jest małą organizacją z wielką tradycją i możliwościami. Z jednej strony jesteśmy organizacją pozarządową, która skupia 40 jednostek samorządu terytorialnego i została powołana w celu wspierania współpracy zagranicznej lokalnych samorządów, ale z drugiej – pełnimy rolę platformy współpracy dla różnych beneficjentów z kraju i zagranicy pragnących działać w sferze ponadregionalnej i międzynarodowej.

Przez lata STG ERB wypracowało mechanizmy i metody wspierania współpracy międzysektorowej wszelkiego typu podmiotów, znajdujących się na terenie dwóch województw: warmińsko-mazurskiego i pomorskiego, ułatwiając współpracę lokalnych podmiotów z ich odpowiednikami po drugiej stronie granicy w ramach współpracy transgranicznej. I na tym skupiamy się w naszej codziennej aktywności – łącząc i starając się inicjować lub współkreować nowe inicjatywy. Staramy się pełnić rolę platformy łączącej interesariuszy pomiędzy granicami. Naszą rolą jest przynoszenie wymiernych efektów ze współpracy wielostronnej, w szczególności w postaci konkretnych inicjatyw projektowych i działań w naszych gminach i społecznościach lokalnych.

Już od 26 lat, odkąd istnieje na sza organizacja, jej ideą przewodnią stało się hasło: „Bliżej współpracy, idei samorządowości, społeczeństwa i Morza Bałtyckiego”, wyznaczające strategiczne cele działalności.

Stawiamy na reprezentowanie i przedstawianie wspólnego głosu naszych członków i partnerów z organizacja mi z zewnątrz w ramach współpracy międzynarodowej i samorządowej prowadzonej w obszarze Morza Bałtyckiego, ale również całej Europy. Dzięki staraniom naszego zespołu Sekretariatu, gminy członkowskie mogą wypowiadać się jednym silnym głosem w odniesieniu do otoczenia zewnętrznego i partnerów zagranicznych inicjując bądź współuczestnicząc w pracy międzynarodowej i projektowej.

Promując współpracę Stowarzyszenia desygnujemy współpracę między gminami woj. pomorskiego i warmińsko-mazurskiego z otoczeniem zewnętrznym poprzez strategiczne sieci. Są one zarówno tymczasowe (Grupy Zadaniowe, konsorcja projektowe), jak i stałe (np. istniejąca sieć Euroregionu Bałtyk – łącząca 8 regionów z 4 krajów, której jesteśmy współtwórcami), tworzone w celu rozwiązania konkretnego zadania, wyzwania czy problemu, lecz również promocji i rozpowszechniania konkretnych wartości.

Jakie projekty zrealizowane w Elblągu przez Stowarzyszenie przyniosły najciekawsze rezultaty? Które z nich przyczyniły się najbardziej do poprawy jakości życia mieszkańców Elbląga?

Wiele projektów międzynarodowych na terenie Gminy Miasta Elbląg, zostało wspólnie z STG ERB zrealizowanych przy udziale lokalnego samorządu, jak i podmiotów oraz instytucji tu funkcjonujących. Dotyczą one zarówno wspólnego pozyskania środków przedakcesyjnych, jak i tych z Unii Europejskiej w ramach programów: Interreg Morza Bałtyckiego, Południowego Bałtyku, Horyzontu, Programu Life, Funduszy Norweskich czy Szwajcarskich i innych.

Próbując to sklasyfikować, moglibyśmy podzielić projekty na kilka sektorów – od pracy z młodzieżą poprzez ochronę środowiska, wspieranie kreatywnej i innowacyjnej przedsiębiorczości, a skończywszy na transporcie i turystyce. Tu mówimy chociażby o wzmacnianiu partycypacji obywatelskiej, jak w ramach projektów SB YCGN, LYC SB, Indigise, realizowanych z udziałem Gminy Miasta Elbląg, umożliwiających osobom młodym nie tylko poznanie warunków życia, pracy, przedsiębiorczości ich odpowiedników z Litwy, Danii i Szwecji. Projekty te podniosły również ich wiedzę o samorządności, partycypacji obywatelskiej oraz rozwinęły ich kompetencje i dały możliwość dalszego rozwoju. Pokazały wolę zwiększenia udziału młodych elblążan we współdecydowaniu. Wprowadziły na stałe nowe praktyki w postaci „okrągłych stołów”, dzięki którym młode osoby mogły współdecydować w sprawach ważnych dla ich pokolenia.

Innym przykładem może być projekt TourAge wspierający turystykę osób starszych w 9 krajach Morza Bałtyckiego, umożliwiający lepsze dostosowanie lokalnej oferty miasta do potrzeb tej grupy wiekowej.

Z punktu widzenia przedsiębiorczości najciekawszymi z projektów mogą być zarówno projekt CTCC czy chociażby Engage! CTCC jest typowym projektem wsparcia lokalnej przedsiębiorczości współfinansowanym z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) w ramach Programu Południowy Bałtyk 2014-2020, mającym na celu zwiększenie zdolności innowacyjnych i poprawę wyników w zakresie innowacji produktów, usług, procesów lub portfeli rynkowych małych i średnich przedsiębiorstw sektora tradycyjnego (MŚP).

Wspólnie z sektorem kreatywnym (projektowanie, architektura, reklama oraz oprogramowanie i gry) nasi przedstawiciele pracowali dla grupy docelowej z regionu Południowego Bałtyku (SBSR) obejmującego regiony przybrzeżne Danii, Niemiec, Litwy, Polski i Szwecji, przyczyniając się do niebieskiego i zielonego wzrostu w regionie i UE. Jednym z efektów projektu było zainicjowanie doraźnej współpracy firm tradycyjnych z kreatywnymi z regionu Warmii i Mazur, ale i Morza Bałtyckiego, w ramach której przygotowano 3 prototypy nowych kajaków ze specjalnymi grafikami ukierunkowanymi na najmłodszych. Kajaki trafiły do MOSIR Elbląg i są do tej pory użytkowane przez młodych elblążan.

Z kolei ENGAGE! to przedsięwzięcie skierowane do organizacji pozarządowych z regionu Pomorza oraz Warmii i Mazur, z którego skorzystało ponad 100 organizacji. W jego ramach zachęcaliśmy do włączenia do grona międzynarodowych konsorcjów te podmioty, które chcą być otwarte na współpracę międzynarodową przy udziale partnerów Regionu Bałtyckiego. Zapraszaliśmy niedoświadczone stowarzyszenia i organizacje trzeciego sektora do współpracy z innymi podmiotami lokalnymi i międzynarodowymi, pokazując najlepsze praktyki/techniki/narzędzia, pozwalające na budowanie silnej społeczności lokalnej, co zaowocowało nowymi inicjatywami z udziałem podmiotów elbląskich, np. projekt „Green Up”, w którym uczestniczy Elbląski Park Technologiczny.

Które z trwających obecnie lub planowanych inicjatyw Stowarzyszenia mają potencjał zwiększenia atrakcyjności inwestycyjnej Elbląga?

Jednym z takich przykładów może być projekt środków zalążkowych SB SeaMan – South Baltic Sail and Water Education Opportunities realizowany w partnerstwie międzynarodowym wspólnie z Zarządem Portu Morskiego w Elblągu i Niepubliczną Placówką Oświatowo - Wychowawczą Akademia Sportów Wodnych „Grupa” Marcin Trudnowski. Inicjatywa ta z małego konsorcjum obejmującego 5 organizacji z 3 krajów na obecnym etapie przeradza się w duże przedsięwzięcie obejmujące partnerstwo ponad 15 instytucji, w tym: naukowych, zrzeszeń turystycznych, samorządów terytorialnych i przedsiębiorców z 5 krajów. Jej projekt jest obecnie przygotowywany do złożenia w ramach nadchodzącego konkursu.

Ogólnym celem projektu jest rozwój silnych partnerstw instytucji i organizacji Południowego Bałtyku ukierunkowanych na rozwój zrównoważonej turystyki wodnej. Będą one współpracować w celu opracowania i przetestowania metod wprowadzania innowacyjnych i integrujących społecznie rozwiązań w zakresie turystyki wodnej i żeglarskiej, zwłaszcza w obszarze edukacji, podnoszenia świadomości, umożliwiając stworzenie warunków do rozwoju usług zrównoważonej turystyki wodnej w regionie.

Głównym celem jest wzmocnienie potencjału gospodarki wodnej obszarów uczestniczących w projekcie poprzez lepsze wykorzystanie i zarządzanie zasobami wód powierzchniowych i morskich, wokół których chcemy rozwijać działania społeczne, ekonomiczne i inne.

Co jest największym wyzwaniem podczas realizacji inicjatyw Stowarzyszenia w Elblągu? Czy są obszary Państwa działalności, które planujecie wzmocnić, aby w jeszcze większym stopniu przyczyniać się do lepszego funkcjonowania miasta i przyciągania do niego nowych inwestorów?

Tak naprawdę najważniejszym obecnie wyzwaniem naszego Stowarzyszenia w Elblągu nie jest pozyskanie środków na realizację projektu, lecz zachęcenie poszczególnych beneficjentów (w tym przedsiębiorców), partnerów czy nowych podmiotów do rozwoju współpracy międzynarodowej i projektowej opartej nie tylko na doraźnych potrzebach jednej strony, ale spojrzeniu na problemy z szerszej perspektywy – czy to regionu, kraju lub całego obszaru chociażby Morza Bałtyckiego, o Europie nie wspominając.

To właśnie wewnętrzna blokada i błędne myślenie wstrzymuje uruchomienie potencjału lokalnych decydentów do prezentacji na zewnątrz swoich problemów, wyzwań i jednocześnie uniemożliwia podjęcie próby szerszego ich rozwiązania przy wsparciu kogoś z „zewnątrz”. W końcu nasi lokalni beneficjenci nie muszą wymyślać na nowo koła i mogą wesprzeć się już istniejącą ekspertyzą i doświadczeniem, starając się jednocześnie upowszechniać już wypracowane i sprawdzone rozwiązania, transferując i dostosowując je do własnych potrzeb. Często brak wiary beneficjentów w ich własne możliwości i posiadane zasoby czy brak wiedzy, gdzie można uzyskać pomoc (chociażby w znalezieniu odpowiednich i sprawdzonych partnerów zagranicznych) stanowi silną blokadę w dalszych krokach na arenie międzynarodowej. Elbląskie, lokalne, innowacyjne rozwiązania czy inicjatywy pozostają wyłącznie na tym poziomie, bo boimy się odpowiednio je wypromować czy w nie zainwestować.

Innym takim obszarem jest bariera finansowa, określana mianem „wkładu własnego”, jaki musi wnieść dany podmiot chcący realizować projekty z udziałem środków zewnętrznych. Z tym wiąże się również w przypadku projektów opartych na zasadzie refundacji okres oczekiwania na zewnętrzne środki. Często lokalni przedsiębiorcy czy inne podmioty wolą wyłożyć swoje własne środki w danym momencie, niż skorzystać z dofinansowania w wysokości 6080%, odsuniętego w czasie od 6 do 12 miesięcy.

Jednym z najważniejszych obszarów, nad którymi obecnie pracujemy, by przyczynić się do wzmocnienia lokalnego samorządu i przyszłych inwestorów, jest budowanie zrównoważonego rozwoju miasta opartego na OZE, gospodarce o obiegu zamkniętym i rozwiązaniach pochodzących z natury. Dążymy do tego i oczekujemy, że wspólnie z lokalnymi podmiotami w szerokiej współpracy krajowej i zagranicznej będziemy budować odporne na wstrząsy globalne, jednocześnie niezależne i dobrze prosperujące miasto stanowiące nie tylko bazę do działania, ale miejsce zdrowego i spokojnego życia, uwzględniające cele zrównoważonego rozwoju i zielonego ładu.

Dlatego też w naszych kolejnych krokach będziemy dążyć do wzmocnienia przekazu i edukowania o tych wartościach lokalnych beneficjentów, będących bliżej strategii Morza Bałtyckiego, którego obszar stanowi dla nas wszystkich idealne środowisko rozwoju i wspólnej troski.

Dziękujemy za rozmowę.

Artykuł pochodzi z magazynu:
FOCUS ON Business #13 November-December (6/2023)