Jedynym stałym elementem jest zmiana. Kompetencje przyszłości w branży finansowo-księgowej

Wyzwania związane z rozwojem sztucznej inteligencji, raportowaniem ESG oraz wymaganiami stawianymi przez pracowników z pokolenia Z kształtują strategie, kompetencje i przywództwo w sektorze finansów. Z Agnieszką Jarosz, Head of ACCA Northern and Eastern Europe, rozmawiamy m.in. o transformacyjnym wpływie ostatnich zmian na obszar poszerzania kompetencji oraz o konieczności wdrożenia nowego, holistycznego podejścia w zarządzaniu zespołami.

Wiktor Doktór, Pro Progressio: Zawrotne tempo zmian w wielu różnych branżach powoduje, że musimy zrozumieć, w jaki sposób mogą one wpłynąć na sektor finansowy. Czy może Pani zacząć od wyjaśnienia znaczenia zachodzących obecnie zmian?

Agnieszka Jarosz, ACCA Polska: Oczywiście. Na przestrzeni zaledwie kilku ostatnich lat byliśmy świadkami przełomowych zmian. W roku 2020 w Nowym Jorku na naszych oczach zainstalowano „zegar klimatyczny” podkreślający wagę kwestii środowiskowych, które wcześniej były często marginalizowane w debacie publicznej – a obecnie jest to jeden z najpopularniejszych tematów. Również w 2020 r. doświadczyliśmy globalnej rewolucji wywołanej pandemią COVID-19. W centrum uwagi znalazły się również kwestie społeczne, takie jak równouprawnienie, rasizm oraz eksploatacja zasobów naturalnych czy neokolonializm.

Rozmawiając o zmianach nie możemy pominąć konsekwencji konfliktów zbrojnych. Dodatkowo, w roku 2023 powszechnie dostępne narzędzia oparte na sztucznej inteligencji uzyskały zdolność błyskawicznego tworzenia obrazów oraz innych treści. To zupełnie oczywiste, że nasza percepcja świata, środowiska, problemów społecznych i pracy uległa nieodwracalnym przemianom.

Czy wspomniane zmiany są katalizatorem dla firm do przeprowadzenia ponownej oceny swoich strategii oraz postrzegania kompetencji zawodowych?

Stare powiedzenie głosi, że kto nie idzie do przodu, ten się cofa. Mimo upływu lat, to nadal najtrafniejsza diagnoza w kontekście tempa zmian zachodzących obecnie w biznesie. To niesamowicie dynamiczne otoczenie wymaga przeprowadzenia ponownej oceny naszego dotychczasowego postrzegania zarządzania firmą oraz sposobu, w jaki budujemy kompetencje zawodowe.

Wprowadzenie obowiązku raportowania ESG było kluczowym wydarzeniem w ramach procesu redefinicji strategii biznesowych przez firmy. Troska o środowisko, społeczeństwo czy odpowiedzialne zarządzanie – to zagadnienia, które nie tylko wreszcie przestały być marginalizowane, ale są traktowane na równi ze sprawozdawczością finansową, i stanowią istotne źródło informacji na temat kondycji firm. Nadszedł czas, aby działy finansowe i księgowe przejęły inicjatywę, wykorzystały posiadane przez siebie dane oraz umiejętności i poprowadziły swoje organizacje w kierunku nowego, bardziej cyrkularnego i prospołecznego modelu gospodarki.

To rzeczywiście zmiana o krytycznym znaczeniu. W jaki sposób pracownicy mogą dostosować się do nowych realiów rynkowych i podnieść swoje kompetencje zawodowe?

W miarę rozwoju AI potrzeba profesjonalizacji będzie stawać się coraz bardziej oczywista. Podstawowe zadania mogą być zautomatyzowane; aczkolwiek należy mieć na uwadze, że rynek wymaga także bardziej zaawansowanych kwalifikacji, których maszyny nie zastąpią. Właśnie na tym etapie do gry wchodzą programy, takie jak ACCA – rozpoznawalne i uznawane na całym świecie kwalifikacje, które są tworzone z myślą o specjalistach sektora finansowego. Oferują możliwość zdobycia zaawansowanych kompetencji, łączących wiedzę stricte finansową z kwestiami uwarunkowań społeczno-ekonomicznych oraz nowoczesnymi narzędziami, takimi jak optymalizacja czy sztuczna inteligencja. Absolutnie konieczne jest podnoszenie kwalifikacji ponad poziom podstawowy, ponieważ ten zostanie zastąpiony przez rozwiązania opierające się na uczeniu maszynowym.

Zaawansowane kompetencje – łączące zarówno wiedzę z zakresu finan­sów, wpływu decyzji biznesowych na sytuację społeczno-ekonomiczną w śro­dowisku biznesowym, a także umiejętne korzystanie z nowoczesnych narzędzi, w tym związanych z optymalizacją oraz sztuczną inteligencją – będą czynnikiem wyróżniającym na rynku. Rozwój kom­petencji oraz dostosowanie procedur do nowinek technologicznych pozwoli właściwie zarządzać firmą w niespokoj­nych, kryzysowych czasach.

Wygląda na to, że koncepcja uczenia się ustawicznego ma niezwykle istotne znaczenie w stale ewoluującym środo­wisku. W jaki sposób będzie zmieniać się ta koncepcja?

W dzisiejszym, pędzącym do przodu świecie, kształcenie ustawiczne jest ści­śle powiązane z potrzebą ciągłego dosko­nalenia. Wykorzystanie posiadanej już wiedzy specjalistycznej w charakterze fundamentu to jedno; natomiast w tej chwili najważniejsze jest bycie otwar­tym na interdyscyplinarność oraz goto­wość do odkrywania nowych trendów i dziedzin. Perspektywa kariery obejmu­jącej – najprawdopodobniej – wiele róż­nych zawodów, powinna u pracowników wymusić rozwój zarówno horyzontalny, jak i wertykalny.

Warto podkreślić, że najnowsze badania wskazują również na zmiany zachodzące w samym ustawicznym uczeniu się. Tradycyjna ścieżka jest pionowa – poruszamy się do przodu i w górę, czyli pogłębiamy i poszerzamy posiadaną już przez nas wiedzę specjalistyczną. Obecnie zaś panujący trend pokazuje, że zmierzamy w kierunku zmian horyzontalnych oraz interdyscyplinarnych. Jest wysoce prawdopodobne, że w ciągu naszego życia zawodowego będziemy wykonywali kilka odmiennych od siebie zawodów. Powoduje to, że otwartość na ciągłe poszerzanie swoich kompetencji – nie tylko w ramach jednej ścieżki kariery, ale także poprzez naukę trendów oraz sposobów funkcjonowania w pozornie niezwiązanych ze sobą obszarach – wpłynie na rozwój zawodowy pracowników, co ostatecznie przełoży się na wzrost przychodów firm.

To brzmi sensownie. Porozmawiajmy teraz o osobach wchodzących na rynek pracy, zwłaszcza o pokoleniu Z. W jaki sposób firmy mogą dostosować swoje cele do wartości wyznawanych przez to pokolenie?

Pokolenie Z, które wkracza obecnie na rynek pracy, może zakłócić utrwalone wzorce organizacyjne. Przedstawiciele tego pokolenia pragną łączyć pracę z misyjnością; istotne jest też dla nich odciśnięcie realnego piętna na zachodzących zmianach. Najmłodsze pokolenie pracowników na pierwszym miejscu stawia wartości wynikające z pracy – a nie tylko korzyści finansowe. W rezultacie ich zainteresowanie karierą w szeroko pojętej branży finansowej może słabnąć, o ile nie uda nam się osadzić tego sektora w szerszym kontekście społecznym. Już teraz obserwujemy kurczącą się pulę kandydatów oraz rosnącą konkurencję rekrutacyjną, zarówno w Wielkiej Brytanii, jak i w całej Europie.

Wykazanie prospołecznego i proekologicznego kierunku zmian w zespołach finansowych i księgowych – na przykład poprzez raportowanie ESG – może pozytywnie wpłynąć na atrakcyjność profesji i przyciągnąć do niej nowe talenty. Perspektywa rozwoju zawodowego jest ważnym czynnikiem w chwili wyboru profesji oraz pracodawcy. Szkolenia, kursy i certyfikacje, mające na celu podnoszenie kwalifikacji zawodowych, mogą motywować zarówno osoby wchodzące na rynek pracy, jak i pracowników poszukujących możliwości przekwalifikowania się.

Coraz większa frekwencja na spotkaniach na uczelniach oraz w firmach, gdzie ACCA jest ważnym partnerem edukacyjnym, pozwalają nam poznać, zrozumieć oraz zmapować powyższy trend. Programy akredytowane przez ACCA cieszą się dużą popularnością w środowisku akademickim. Przyszli specjaliści w zakresie finansów w trakcie swoich studiów łączą zdobywanie wiedzy teoretycznej z budowaniem praktycznego skillsetu. Dodatkowo, pracodawcy decydują się również na rekrutację studentów kierunków pozafinansowych, którzy posiadają inne kluczowe umiejętności – jak np. znajomość języków obcych – i zapewniają im kompleksowe szkolenia techniczne. Bardzo dobrym przykładem jest „Diploma in Accounting and Business”. To program składający się z trzech kluczowych obszarów księgowo-finansowych, które umożliwiają przekwalifikowanie oraz wdrożenie osobom, które początkowo nie znalazły się w gronie kandydatów.

Podsumowując – coraz większego znaczenia nabiera umiejętność zarządzania zespołami w oparciu o wartości i indywidualne potrzeby ich członków.

Czy konieczność uwzględniania wartości w procesie podejmowania decyzji finansowych ma wpływ na zmianę roli pełnionej przez dyrektorów finansowych?

Rola dyrektorów finansowych zaczyna obejmować obszar znacznie szerszy niż tylko tradycyjna, czysto techniczna wiedza i umiejętności. Aby pogodzić potrzeby biznesowe z dążeniem do osiągnięcia celów – takich jak neutralność emisyjna, społeczna odpowiedzialność biznesu, czy zrównoważone zarządzanie – konieczna będzie redefinicja celów wyznaczonych przez działy finansowe. Obowiązki CFO zostaną rozszerzone o obszary budowania relacji i odpowiedzialnego zarządzania, tym samym stopniowo przekształcając obecne stanowisko Chief Financial Officer (CFO) w rolę Chief Value Officer (CVO). Postrzeganie liczb i gromadzonych w organizacjach danych jako narzędzi do kreowania pozytywnej zmiany nie tylko w firmie, ale także w społeczeństwie, to konieczny kierunek dla firm chcących być liderami w swoich branżach. Budowanie sprawozdań finansowych i pozafinansowych we właściwy sposób oraz ścisła współpraca z innymi departamentami – choćby działami zajmującymi się zagadnieniami środowiskowymi – umożliwi bardziej holistyczne podejście, i – co za tym idzie – lepsze dostosowanie do trendów i ewolucji rynku.

Należy też podkreślić kluczową rolę odgrywaną przez dyrektorów finansowych. Będąc członkami kadry zarządzającej w każdej firmie, dostarczają informacji finansowych o znaczeniu strategicznym, kierują procesem decyzyjnym w zakresie finansów oraz gwarantują, że organizacja dąży do osiągnięcia wyznaczonych celów w sposób fiskalnie odpowiedzialny. Odgrywają pierwszoplanową rolę w napędzaniu wzrostu, ograniczaniu ryzyka i poprawie ogólnej kondycji finansowej firmy.

Nacisk kładziony na wartości oraz impact społeczny jest oczywisty. Czy to oznacza, że skuteczne poruszanie się w tak zmienionym krajobrazie biznesowym jest możliwe tylko poprzez holistyczne zarządzanie zespołem?

Zmiany oraz nowe technologie będą zakorzeniały się coraz mocniej, dlatego zarządy organizacji będą musiały brać pod uwagę wieloaspektowość każdej decyzji. Liderzy muszą patrzeć na organizację w sposób holistyczny. Wiąże się to z maksymalnie wszechstronną analizą i interpretacją danych, ponieważ tylko wtedy ich wartość będzie w pełni zrozumiana i wykorzystana. Zarządzanie  zespołami również musi odzwierciedlać ten holistyczny sposób myślenia. Mając na uwadze i rozumiejąc indywidualne potrzeby członków zespołu, a także uwspólniając je z wartościami organizacji, lider stworzy zespół cechujący się wyższą spójnością oraz efektywnością.

Z jakimi globalnymi zmianami i wyzwaniami mierzą się menedżerowie departamentów finansowych w Polsce?

Analiza naszego najnowszego raportu kwartalnego „Global Economic Conditions Survey Report: Q2, 2023” wskazuje, że tylko dwa regiony na świecie (z ośmiu omówionych w raporcie) nie traktuje inflacji, recesji oraz stóp procentowych jako głównych źródeł ryzyka w 2023 r. Mowa o Karaibach oraz… Europie Środkowo-Wschodniej. W naszym regionie największym wyzwaniem są problemy związane z pozyskaniem i utrzymaniem pracowników. Kwestia ta będzie w szczególności dotyczyć menedżerów działów finansowych, którzy już teraz borykają się z obecną sytuacją na rynku pracy w Polsce i brakiem wykwalifikowanych osób na stanowiska wymagające obsadzenia.

Drugim najistotniejszym zagrożeniem w naszym regionie jest niestabilność międzynarodowa i geopolityczna. Niestety, skutki wojny w Ukrainie mają i będą mieć wpływ na sytuację gospodarczą w Polsce. To zaś oznacza, że sytuacja za naszą wschodnią granicą nie może być lekceważona przez zintegrowane departamenty finansowe, które muszą uwzględniać ten czynnik w trakcie planowania.

Bardzo dziękuję za rozmowę.

Artykuł pochodzi z magazynu:
FOCUS ON Business #12 September-October (5/2023)