Portowy biznes Elbląga
Wywiad z Arkadiuszem Zglińskim, Dyrektorem Spółki Zarząd Portu Morskiego Elbląg spółka z o.o.
Focus on Business: Panie Dyrektorze, Elbląg to miasto wewnątrz lądu, ale od lat jest kojarzone z dostępem do Morza Bałtyckiego poprzez Zatokę Elbląską. Kiedy powstał port w Elblągu i jakie były jego pierwotne założenia?
Arkadiusz Zgliński, Zarząd Portu Morskiego Elbląg spółka z o.o.: Morskie tradycje Elbląga sięgają najstarszej przeszłości tego miasta, zaś jeśli za jego poprzednika uzna się w sensie funkcjonalnym pruskie emporium Truso, nawet je wyprzedzają. Od początku istnienia (1237 r.) Elbląg był miastem handlowym. Przez pierwsze 70 lat Elbląg był jedynym portem morskim i najważniejszym ośrodkiem życia miejskiego młodego państwa krzyżackiego. Był jednym z ważniejszych portów dla ważnego kantoru hanzeatyckiego w Nowogrodzie. Położony nad rzeką Elbląg port staromiejski leżał 10 km od jej ujścia do Zalewu Wiślanego. Tu też znajdowała się jego pierwsza reda. W międzywojennym 20-leciu zbudowano w elbląskich stoczniach blisko 100 statków handlowych. Po I wojnie światowej port wyraźnie osłabł. Ale już po paru latach zaczęła odżywać najpierw żegluga śródlądowa, następnie morska. W latach 1933–1937 do portu zawinęło 1605 statków, co oznacza ożywienie, ale nie na miarę dużych portów bałtyckich. Największy obrót w porcie miał miejsce w roku 1936. Przez port eksportowano: węgiel, koks, żelazo, pasze, materiały budowlane, nawozy, zaś importowano: zboże, mąkę, tytoń, elementy maszyn. W roku 1945 Elbląg powrócił do Polski. Splot wielu czynników sprawił, że miasto, pomimo prób tuż po wojnie i w latach następnych, nie mogło wrócić do swojej dawnej roli portu morskiego. W proces odbudowy i aktywizacji gospodarczej miast morskich, w tym także Elbląga, włączył się Eugeniusz Kwiatkowski. To właśnie z jego inicjatywy w marcu 1946 r. w siedzibie Delegatury Rządu dla spraw morskich w Gdańsku odbyło się posiedzenie organizacyjne Związku Gospodarczego Miast Morskich, na którym podpisano akt Komitetu Organizacyjnego. W treści tego dokumentu podkreślono, że Polska staje się państwem prawdziwie morskim, uzyskując szeroki dostęp do morza od Szczecina, poprzez Gdynię i Gdańsk, aż do Elbląga. W roku 1946 podjęto próbę zmiany decyzji odnośnie portu, Zjednoczenie Portów Polskich rozważało jego odbudowę, w kwietniu poważnie dyskutowano o budowie kanału przez Mierzeję Wiślaną łączącego port z morzem, jednak szybko zrezygnowano z tych planów. Formalne uregulowanie portu morskiego w Elblągu nastąpiło w 1947 r. Minister Żeglugi – A. Rapacki – rozporządzeniem z dnia 9 grudnia 1947 r., o ustanowieniu urzędów morskich i kapitanatów portów, ustanowił: „§ 4. Ustanawia się w ramach urzędów morskich Kapitanaty Portów: w Gdańsku, w Gdyni, w Szczecinie ze Świnoujściem, w Elblągu, w Helu, we Władysławowie, w Łebie, w Ustce, w Darłowie i w Kołobrzegu (...)”.
Pięć lat później, w 1952 r. Minister Żeglugi – M. Popieł – rozporządzeniem swoim z dnia 16.02.1952 r. w sprawie ustalenia granicy terytorialnej morskiego portu handlowego na Zalewie Wiślanym w Elblągu, ustalił granicę terytorialną tego portu. W roku 1949 powrócono do projektów przekopania Mierzei Wiślanej. Jednak decyzja kierownika Wydziału Komunikacyjnego Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej zamknęła sprawę. Tymczasem w różnych miejscach nad rzeką Elbląg przeładowywano 40 – 50 tys. ton ładunków rocznie. W okresie PRL szczególne znaczenie odgrywała postawa administracji morskiej. Mimo że Zalew Wiślany był akwenem niewykorzystanym dla gospodarki, Urząd Morski w Gdyni dokonał szeregu prac modernizacyjnych na terenie administrowanych przez siebie portów w Krynicy Morskiej, Fromborku i Tolkmicku. Jedyną poważną próbą ożywienia portu elbląskiego w czasach PRL było powołanie w połowie lat sześćdziesiątych Rady Użytkowników Portu. Radni zainspirowali powstanie tego ciała z myślą nie tylko o transporcie morskim, ale także o rozwoju żeglugi śródlądowej.
Jak na przestrzeni ostatnich kilku dekad zmieniała się funkcja portu w Elblągu?
Port elbląski jest typowym portem rzeczno-morskim o charakterze lokalnym. Stąd też przedmiotem jego obsługi są: śródlądowa żegluga pasażerska i towarowa, jachty i inne łodzie sportowe również śródlądowe i morskie, żegluga morska bliskiego zasięgu, w tym potencjalnie również promowa. Towarowa żegluga śródlądowa w relacjach krajowych odbywa się obecnie w relacji Elbląg – porty Trójmiasta. Na Zalewie Wiślanym odbywa się także żegluga pasażerska, ale głównie poza Elblągiem. Po roku 2006 przeładunki w elbląskim porcie i obrót towarowy praktycznie zanikły wskutek zamknięcia swobodnej żeglugi po rosyjskiej części zalewu podjętej jednostronną decyzją rządu rosyjskiego. Dopiero po roku 2010 kiedy to w 2009 r. podpisano porozumienie pomiędzy rządami RP i FR reaktywowano działalność elbląskiego portu. Po tym wydarzeniu przeładunki i ruch turystyczny ponownie się otworzyły na rynki wschodnie. Wielkość przeładunków rosła z roku na rok, aż do momentu aneksji Rosji wobec Krymu i powstania konfliktu geopolitycznego. W związku z tym po roku 2016 przeładunki w elbląskim porcie zaczęły ponownie spadać. Ponadto strona rosyjska użyła w odpowiedzi na sankcje, jakie nałożyła UE, odpowiednich narzędzi ekonomicznych w postaci zaporowych ceł i konieczności certyfikacji materiałów budowlanych przez rosyjskie instytucje. Wskutek takich działań wielkość przeładunków z ilości 358 tys. ton w roku 2014 spadła do około 100 tys. rocznie do roku 2020.
Od kilku lat głośno się mówi o budowie drogi wodnej przez Mierzeję Wiślaną. Jakie korzyści ten przekop przyniesie Elblągowi i z jakimi zmianami infrastrukturalnymi w porcie będzie się to wiązało?
Polska jako członek UE jest bardzo ważnym punktem, jeśli chodzi o kontakty Unii z krajami byłego bloku wschodniego. Brak dostępu do otwartego morza po polskiej stronie Zalewu Wiślanego czyni ten akwen jedynym tego typu w Europie, co powoduje, iż gminy nadbrzeżne nie mogą wykorzystać w pełni potencjału rozwojowego w sferze społeczno-gospodarczej, jaki posiada Europa Bałtycka. Budowa kanału, stanowiącego element drogi wodnej na trasie port morski w Elblągu – Zalew Wiślany – Zatoka Gdańska, determinuje nie tylko właściwe wykorzystanie nowo wybudowanego terminalu przeładunkowego w porcie elbląskim, ale także rozwój gmin usytuowanych po zachodniej i południowej stronie Zalewu Wiślanego. Ponadto kanał ten pozwoli na otwarcie Zalewu Wiślanego dla państw członkowskich Unii Europejskiej. Do podstawowych rezultatów, które zostaną osiągnięte w wyniku projektu budowy Kanału Żeglugowego przez Mierzeję Wiślaną należy zaliczyć: uzyskanie bezpośredniego połączenia Zalewu Wiślanego z morzem w granicach Polski, dostępność Portu Morskiego Elbląg dla statków morskich, osiągnięcie przez Port Morski Elbląg przeładunków co najmniej 3,5 mln ton rocznie, to jest o co najmniej 3 mln ton więcej, niż bez budowy kanału, skrócenie drogi morskiej w relacji Elbląg – Trójmiasto, Elbląg – porty Europy Zachodniej i Elbląg – porty wschodniego Bałtyku, dostępność Zalewu Wiślanego i przystani nad nim leżących dla jachtów od strony morza. Ponadto, możliwość wypłynięcia na morze statkiem turystycznym z Zalewu Wiślanego uatrakcyjni pobyt turystyczny nad Zalewem, dostępność atrakcji krajoznawczych w rejonie Zalewu Wiślanego (Elbląg, Frombork) dla statków turystycznych żeglugi przybrzeżnej od strony morza, skrócenie czasu rejsów turystycznych z Trójmiasta do Elbląga, Fromborka i Krynicy Morskiej. Wreszcie – rozszerzenie współpracy w zakresie wymiany handlowej z portami Obwodu Kaliningradzkiego. Tak zaprojektowany i zbudowany Kanał Żeglugowy przez Mierzeję Wiślaną stanie się istotnym ogniwem międzynarodowej drogi wodnej, łączącej Morze Bałtyckie z Portem Morskim w Elblągu oraz z pozostałymi portami nad Zalewem Wiślanym.
Patrząc z perspektywy biznesu ważna jest logistyka okołoportowa. Proszę podzielić się najważniejszymi danymi technicznymi związanymi z wyposażeniem portu.
Elbląg, myśląc nieustannie o przyszłym otwartym dostępie do akwenu Morza Bałtyckiego, dzięki przychylności władz samorządowych, poczynił szereg inwestycji infrastrukturalnych i dostępowych do swojego portu. Łącznie przeznaczone nakłady inwestycyjne przekroczyły ponad 100 mln złotych. Najważniejszymi inwestycjami były m.in.: budowa Trasy Unii Europejskiej, terminal składowo-przeładunkowy, terminal pasażerski z punktem odpraw międzynarodowych, modernizacja i rozbudowa infrastruktury Portu Morskiego w Elblągu (w obrębie Starego Miasta), Pętla Żuławska, modernizacja hangaru dla żeglarzy w Jachtklubie przy ulicy Radomskiej.
Biznes to jedno, a ruch pasażerski to drugie. Jakie obecnie i jakie w przyszłości są plany w odniesieniu do obsługi pasażerów oraz kierunków rejsów realizowanych z portu w Elblągu?
Jak wspomniano powyżej, elbląski port posiada terminal pasażersko-promowy z punktem odpraw międzynarodowych pasażerów i samochodów, który spełnia wszelkie warunki odpraw celno-granicznych. Ponadto terminal dysponuje nabrzeżem cumowniczym o długości 198 metrów i rampą ro-ro dla jednostek promowych. Kolejnym istotnym miejscem przystosowanym do cumowania jednostek pasażerskich, jak również jachtów i łodzi motorowych, jest zmodernizowane i położone w centrum Starego Miasta nabrzeże cumownicze. Poza tym w elbląskim porcie funkcjonują mariny i przystanie turystyczne z gotową infrastrukturą. Po realizacji „przekopu” kierunki żeglugowe mogą być realizowane do portów trójmiejskich, skandynawskich i innych Europy zachodniej, jak również w dalszym ciągu – o ile będzie w miarę korzystna relacja z Rosją – do portów Obwodu Kaliningradzkiego.
Natomiast niemniej ważnym elementem będzie żegluga do portów nadzalewowych oraz żegluga śródlądowa w ramach pętli żuławskiej i szlakiem Kanału elbląskiego poprzez pochylnie, które są unikatem w skali światowej.
Na koniec wróćmy do terenu samego portu. Czy obecnie dysponujecie Państwo terenami, z których mogą skorzystać najemcy, a jeśli tak, to jakie są to tereny i pod jaką działalność gospodarczą są one przeznaczone?
Oczywiście, zarówno spółka, jak i miasto posiadają rezerwy terenowe przeznaczone pod rozwój portu, budowę nowych terminali, placów składowych, czy magazynów. Już w obecnym roku wydzierżawiliśmy powierzchnię ponad 0,5 ha przyległą do obecnego terminala przeładunkowego, przeznaczoną pod składowanie i magazynowanie towaru. Ponadto pozyskaliśmy nowe gotowe nabrzeże o długości ponad 150 m z dostępem do bocznicy kolejowej, które obecnie jest modernizowane przez nowego operatora. W dalszej kolejności prowadzone są zaawansowane rozmowy z Prezydentem Elbląga odnośnie sprzedaży, czy dzierżawy terenu przyległego do rzeki Elbląg o wielkości 5 ha dla potencjalnego inwestora. Pozostałe rezerwy terenowe to działki o powierzchni ponad 20 ha położone w północno-wschodniej części miasta. Także tereny położone bezpośrednio przy rzece są zabezpieczone pod działalność wspomagającą transport wodny.
Dziękujemy bardzo za rozmowę, życzymy sukcesów.
